Η πολιτική δασμών του Donald Trump και ο κίνδυνος εμπορικού πολέμου

Κατερίνα Γερασκλή
Ο Πρόεδρος Donald Trump παρουσίασε την Πέμπτη το σχέδιό του για την αύξηση των αμερικανικών δασμών ώστε να ευθυγραμμιστούν με τους φορολογικούς συντελεστές που επιβάλλουν άλλες χώρες στις εισαγωγές, κίνηση που ενδέχεται να οδηγήσει σε ευρύτερη οικονομική αντιπαράθεση με συμμάχους και ανταγωνιστές. Στόχος του είναι η εξάλειψη των εμπορικών ανισορροπιών.
«Αποφάσισα, για λόγους δικαιοσύνης, να επιβάλω έναν αμοιβαίο δασμό», δήλωσε ο Trump στο Οβάλ Γραφείο κατά την υπογραφή της προκήρυξης. «Είναι δίκαιο για όλους. Καμία άλλη χώρα δεν μπορεί να παραπονεθεί».
Η Ρεπουμπλικανική διοίκηση του Trump επιμένει ότι οι νέοι δασμοί της θα διασφαλίσουν ίσους όρους ανταγωνισμού για τους Αμερικανούς κατασκευαστές έναντι των ξένων ανταγωνιστών. Ωστόσο, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, αυτοί οι νέοι φόροι πιθανότατα θα επιβαρύνουν άμεσα τους Αμερικανούς καταναλωτές και τις επιχειρήσεις, είτε μέσω άμεσης πληρωμής είτε μέσω αύξησης των τιμών.
Η πολιτική των δασμών ενδέχεται να έχει αρνητικές συνέπειες για τον Trump, εάν το σχέδιό του οδηγήσει σε αύξηση του πληθωρισμού και επιβράδυνση της ανάπτυξης. Πρόκειται για ένα ριψοκίνδυνο στοίχημα για έναν πρόεδρο που θέλει να επιβεβαιώσει την εξουσία του επί της αμερικανικής οικονομίας.
Οι αυξήσεις των δασμών θα προσαρμόζονται για κάθε χώρα ξεχωριστά, μερικώς και ως μέσο έναρξης νέων εμπορικών διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, άλλες χώρες ενδέχεται να απαντήσουν με αντίστοιχες αυξήσεις δασμών στα αμερικανικά προϊόντα, γεγονός που μπορεί να επιφέρει αναταράξεις. Ο Trump ενδέχεται να χρειαστεί να βρει τρόπους να καθησυχάσει τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις απέναντι σε αυτή την αβεβαιότητα.
Η προκήρυξη του Trump αναγνωρίζει τους φόρους προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) – οι οποίοι είναι παρόμοιοι με τους φόρους πωλήσεων και εφαρμόζονται ευρέως στην Ευρωπαϊκή Ένωση – ως εμπόδιο στο εμπόριο που πρέπει να ληφθεί υπόψη στους υπολογισμούς των αμοιβαίων δασμών. Οι δασμολογικοί συντελεστές άλλων χωρών, οι επιδοτήσεις προς τις βιομηχανίες, οι ρυθμιστικές πολιτικές και πιθανή υποτίμηση νομισμάτων συγκαταλέγονται στους παράγοντες που η διοίκηση Trump θα χρησιμοποιήσει για να καθορίσει τα νέα δασμολόγια.
Ανώτερος αξιωματούχος του Λευκού Οίκου, που μίλησε υπό καθεστώς ανωνυμίας, δήλωσε ότι τα έσοδα από τους δασμούς αναμένεται να συμβάλουν στην εξισορρόπηση του προβλεπόμενου δημοσιονομικού ελλείμματος των 1,9 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Πρόσθεσε επίσης ότι η αναθεώρηση των δασμών θα μπορούσε να ολοκληρωθεί μέσα σε λίγες εβδομάδες ή μήνες.
Οι πιθανές αυξήσεις φόρων στις εισαγωγές και εξαγωγές ενδέχεται να είναι σημαντικές σε σύγκριση με τους σχετικά περιορισμένους δασμούς που είχε επιβάλει ο Trump στην πρώτη του θητεία. Το συνολικό εμπόριο αγαθών μεταξύ Ευρώπης και Ηνωμένων Πολιτειών έφτασε σχεδόν τα 1,3 τρισεκατομμύρια δολάρια πέρυσι, με τις ΗΠΑ να εξάγουν 267 δισεκατομμύρια δολάρια λιγότερα από όσα εισάγουν, σύμφωνα με το Γραφείο Απογραφής των ΗΠΑ.
Ο Trump έχει έρθει σε ανοιχτή αντιπαράθεση με πολλούς εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ τις τελευταίες εβδομάδες, εκτοξεύοντας απειλές για δασμούς και προκαλώντας αντίποινα που θα μπορούσαν να οδηγήσουν την οικονομία σε εμπορικό πόλεμο.
Έχει ήδη επιβάλει πρόσθετο δασμό 10% στις κινεζικές εισαγωγές λόγω του ρόλου της Κίνας στην παραγωγή του οπιοειδούς φαιντανύλης. Επιπλέον, έχει προετοιμάσει δασμούς σε προϊόντα από τον Καναδά και το Μεξικό, τους δύο μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ, οι οποίοι θα μπορούσαν να τεθούν σε ισχύ τον Μάρτιο, αφού πρώτα αναστάλθηκαν για 30 ημέρες. Την ίδια στιγμή, την περασμένη Δευτέρα, αφαίρεσε τις εξαιρέσεις από τους δασμούς που είχε επιβάλει το 2018 στον χάλυβα και το αλουμίνιο, ενώ έχει αφήσει να εννοηθεί ότι εξετάζει νέους δασμούς σε ημιαγωγούς και φαρμακευτικά προϊόντα.
Οι δασμοί 25% σε χάλυβα και αλουμίνιο που επιβάλλει ο Trump θα περιλαμβάνονται στους υπολογισμούς των αμοιβαίων δασμών, σύμφωνα με αξιωματούχο του Λευκού Οίκου που μίλησε στο Associated Press υπό καθεστώς ανωνυμίας. Δεν είναι ακόμη σαφές αν οι σχεδιαζόμενοι δασμοί στους ημιαγωγούς και τα φαρμακευτικά προϊόντα θα υπολογίζονται ξεχωριστά ή θα ενταχθούν στους αμοιβαίους δασμούς, καθώς θα μπορούσαν να δικαιολογηθούν και για λόγους εθνικής ασφάλειας.
Η ΕΕ, ο Καναδάς και το Μεξικό έχουν ήδη έτοιμα αντίμετρα για να πλήξουν την αμερικανική οικονομία ως απάντηση στις ενέργειες του Trump, ενώ η Κίνα έχει ήδη προχωρήσει σε αντίποινα με δικούς της δασμούς σε αμερικανική ενέργεια, γεωργικά μηχανήματα, αυτοκίνητα με μεγάλους κινητήρες, καθώς και με έρευνα για μονοπωλιακές πρακτικές κατά της Google.
Ο Λευκός Οίκος υποστηρίζει ότι η επιβολή ίδιων φόρων στις εισαγωγές, όπως αυτοί που επιβάλλουν άλλες χώρες, θα βελτιώσει τη δικαιοσύνη στο εμπόριο, αυξάνοντας παράλληλα τα κρατικά έσοδα και επιτρέποντας διαπραγματεύσεις που ενδέχεται να βελτιώσουν το διεθνές εμπόριο.
Ο Trump όμως στοιχηματίζει επίσης πολιτικά ότι οι ψηφοφόροι θα αντέξουν υψηλότερα επίπεδα πληθωρισμού. Η απότομη αύξηση των τιμών το 2021 και το 2022 υπονόμευσε τη δημοτικότητα του τότε Προέδρου Joe Biden, με αποτέλεσμα οι ψηφοφόροι να επαναφέρουν τον Trump στην προεδρία στις τελευταίες εκλογές, ώστε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Ο πληθωρισμός έχει αυξηθεί μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου, με την κυβέρνηση να ανακοινώνει την Τετάρτη ότι ο δείκτης τιμών καταναλωτή τρέχει με ετήσιο ρυθμό 3%.
Η ομάδα του Trump απορρίπτει την κριτική για τους δασμούς της, παρότι αναγνωρίζει το ενδεχόμενο οικονομικών επιπτώσεων. Υποστηρίζει ότι αυτοί οι δασμοί πρέπει να σταθμιστούν έναντι της πιθανής επέκτασης των φορολογικών περικοπών του 2017, καθώς και των προσπαθειών για μείωση των ρυθμίσεων και εξοικονόμηση μέσω δημοσιονομικών περικοπών και μείωσης προσωπικού στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας του δισεκατομμυριούχου συμβούλου Elon Musk για τη βελτίωση της κυβερνητικής αποτελεσματικότητας.

‍