Village hopping στα μεσαιωνικά χωριά της Χίου

Χωριά που γνώρισαν Βυζαντινούς και Γενοβέζους κατακτητές, έχουν να πουν το δικό τους, ξεχωριστό παραμύθι για την αρχιτεκτονική, τα κάστρα, την παραγωγή της μαστίχας. Αυτά και άλλα πολλά –καλά κρυμμένα- μυστικά, σε περιμένουν να τα ανακαλύψεις

Υπάρχουν περισσότερα από 60 χωριά στη Χίο. Φτάνει όμως να επισκεφθείς μερικά από αυτά, για να γνωρίσεις την ιστορία ενός πραγματικά ιδιαίτερου νησιού του Βορείου Αιγαίου. Πιο αντιπροσωπευτικά είναι τα μεσαιωνικά χωριά στη Νότια Χίο.

Πολλά από αυτά ανήκουν στα «Μαστιχοχώρια», τα οποία έχουν τέτοια πολιτιστική αξία ώστε να συγκαταλέγονται στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Μόλις τα επισκεφθείς θα καταλάβεις αμέσως ότι το αρωματικό ρετσίνι της μαστίχας, το οποίο παράγεται αποκλειστικά στη Χίο, έχει διαποτίσει κάθε ίνα του κοινωνικού και οικονομικού ιστού των χωριών.

Το ενδιαφέρον θα σου κεντρίσουν και άλλα πράγματα πέρα από τη μαστίχα. Θα ερωτευτείς με την πρώτη ματιά την αρχιτεκτονική και τα σχέδια των χειροποίητων κεραμικών και άλλων παραδοσιακών τεχνών που επιβίωσαν από το παρελθόν μέχρι σήμερα σε κάθε χωριό.

Το στίγμα τους στα μεσαιωνικά χωριά της Χίου δεν άφησαν μόνο οι Βυζαντινοί (αν και πολλά από τα φρούρια και κάστρα χρονολογούνται από την εποχή τους), αλλά και οι Γενοβέζοι κατακτητές (1346-1566).  Εκείνοι εντατικοποίησαν την παραγωγή μαστίχας στη Χίο και δική τους έμπνευση ήταν τα πολύ κοντινά μεταξύ τους χτισμένα σπίτια, όπως και οι θολωτές σκεπές, για την προστασία από τους πειρατές. 

ΜΗ ΧΑΣΕΙΣ

Αρμόλια  

Αφετηρία μας το χωριό Αρμόλια –ένα από τα Μαστιχοχώρια-, γνωστό για τις πολύχρωμες κεραμικές γλάστρες, τις κούπες και τα κανάτια, για τα στενά σοκάκια και τις θολωτές στοές,  που μας δίνουν μια εικόνα πως πρέπει να ήταν κάποτε –προτού καταστραφεί και ανακατασκευαστεί στο μεγαλύτερο μέρος του. Σε κοντινό λόφο δεσπόζει το Βυζαντινό κάστρο Απολίχνων. 

Καλαμωτή

Χτισμένη στη δεύτερη μεγαλύτερη και πιο εύφορη κοιλάδα του νησιού, γεμάτη με ελαιόδεντρα και οπωροφόρα, η Καλαμωτή έχει 850 περίπου κατοίκους, από τους οποίους οι περισσότεροι απασχολούνται στην παραγωγή μαστίχας. Περπατώντας στο χωριό δε γίνεται να μη θαυμάσεις τα όμορφα διόροφα σπίτια και τις σκαλιστές πόρτες. Τα δύο αμυντικά κάστρα και η οχυρωματική περίμετρος είναι οι καλύτερες αποδείξεις για τη στρατηγική σημασία που είχε το χωριό αυτό για τους Γενοβέζους.

Πυργί  

Το μεγαλύτερο μεσαιωνικό χωριό της Χίου είναι διάσημο για τα σχέδια και τις τοιχογραφίες των σπιτιών του, γνωστά με την ονομασία «ξυστά». Πρόκειται για λεπτεπίλεπτα άσπρα και μαύρα γεωνετρικά σχέδια στις προσόψεις των σπιτιών. Πάρε το χρόνο σου για να περπατήσεις τα στενά, πλακόστρωτα δρομάκια, θαυμάζοντας τη σπάνια αυτή τεχνοτροπία. Πριν φύγεις, κάνε μια επίσκεψη στη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Αποστόλου από τον 13ο αιώνα. 

Ολύμποι  

Οι μεσοτοιχίες των σπιτιών και ο πύργος 20 μέτρων στο κέντρο του χωριού σου δίνει μια πολύ καλή εικόνα για τα μέτρα που έπαιρναν στο παρελθόν για να προστατέψουν τα μαστιχοχώρια. Εδώ θα βρεις αρκετές μεσαιωνικές εκκλησίες, όπως την Αγία Παρασκευή με το ξυλόγλυπτο εικονοστάσι. Ανάμεσα στα αξιοθέατα που πρέπει να δεις είναι η Τράπεζα, ένα διόροφο μεσαιωνικό κτήριο, που χρησιμοποιούσαν παλιά για γάμους. Κοντά στο χωριό υπάρχει ομώνυμο σπήλαιο με εντυπωσιακούς σταλαχτίτες και σταλαγμίτες.

Μεστά  

Το νοτιότερο από τα μεσαιωνικά χωριά είναι και το καλύτερα διατηρημένο. Η αρχιτεκτονική των Μεστών αντικατοπτρίζει την ευημερία και τις αμυντικές ανάγκες που είχαν τα χωριά-παραγωγοί μαστίχας. Εδώ αξίζει να επισκεφθείς την εκκλησία του Παλιού Ταξιάρχη, με τη θολωτή βασιλική και τα περίτεχνα ξυλόγλυπτα. Στο χωριό θα βρεις ακόμα αρκετές ταβέρνες και καφενεία για να δοκιμάσεις σούμα (απόσταγμα σύκου, όμοιο στη γεύση με το ούζο) και το τοπικό κρασί ή λουκουμάδες. 

Βέσσα  

Ένα μικρό, καλοδιατηρημένο χωριό, γνωστό για τους πύργους και τα οχυρωματικά τείχη του. Βρίσκεσαι στο ιδανικό μέρος για χαλαρή βόλτα. Αν δεν έχεις ήδη κάνει στάση για φαγητό, φρόντισε να καθίσεις σε μια από τις παραδοσιακές ταβέρνες στην πλατεία του χωριού. 

Ανάβατος 

Για το τέλος της περιήγησης σου προτείνουμε το χωριό Ανάβατος. Βρίσκεται πιο μακριά από τα μαστιχοχώρια, επάνω σε απόκρημνο λόφο. Ο βράχος περιμετρικά δίνει την αίσθηση οχύρωσης, όμως το χωριό υπέφερε κατά τη διάρκεια της σφαγής της Χίου, το 1822, στα τέλη της Οθωμανικής κατοχής. Ύστερα από τη σφαγή, οι κάτοικοί του το εγκατέλειψαν. Υπάρχουν περίπου 400 σπίτια, τα οποία είναι ανοιχτά. Μπορείς να μπεις αν θέλεις, να παρατηρήσεις τις ξύλινες οροφές, τους μικροσκοπικούς χώρους, τις χαμηλές πόρτες και τα μικρά, στρογγυλεμένα παράθυρα.

https://youtu.be/BaLeB_aojsk