Διπλωματική αναμέτρηση Καναδά-Ινδίας - 12 διπλωμάτες χαρακτηρίστηκαν personas non grata

Σε μία ταχέως κλιμακούμενη διπλωματική κρίση μεταξύ Καναδά και Ινδίας, τα δύο έθνη ανταλλάσσουν την απέλαση διπλωματών εν μέσω ισχυρισμών ότι η Ινδία ενορχήστρωσε τη δολοφονία του Hardeep Singh Nijjar, ενός εξέχοντος ηγέτη των Σιχ, σε καναδικό έδαφος. Η διπλωματική διαμάχη, η οποία έχει προκαλέσει κατηγορίες για ξένες παρεμβάσεις, δολοφονίες και συλλογή πληροφοριών, σηματοδοτεί μια από τις πιο σοβαρές συγκρούσεις μεταξύ των δύο χωρών στην πρόσφατη ιστορία.

Η δολοφονία του Hardeep Singh Nijjar
Η ένταση προέρχεται από τη δολοφονία του Hardeep Singh Nijjar τον Ιούνιο του 2023 έξω από έναν ναό των Σιχ στο Surrey της Βρετανικής Κολομβίας. Ο Nijjar, ένας Καναδός πολίτης του οποίου είχε αφαιρεθεί η ινδική υπηκοότητα το 2007, θεωρούνταν εξέχων ακτιβιστής ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον Καναδά. Ωστόσο, στην Ινδία, ο Nijjar θεωρήθηκε τρομοκράτης και αντιφρονών λόγω της υπεράσπισης του για ένα ανεξάρτητο κράτος των Σιχ, γνωστό ως Khalistan, στην περιοχή Punjab της Ινδίας.
Η Ινδία αντιμετωπίζει από καιρό τον Nijjar και άλλους σαν αυτόν με καχυποψία, κατηγορώντας τους ότι προωθούν τον αυτονομισμό και τροφοδοτούν την τρομοκρατία μέσω του κινήματος Khalistan. Εν τω μεταξύ, στον Καναδά, ο Nijjar ήταν μια σημαντική προσωπικότητα στην κοινότητα των Σιχ, η οποία είναι η μεγαλύτερη εκτός της Ινδίας. Η καναδική κυβέρνηση τον θεωρούσε ως ηγέτη της κοινότητας που υπερασπιζόταν τα ανθρώπινα δικαιώματα και η δολοφονία του προκάλεσε σοκ στη διασπορά των Σιχ.
Μετά το θάνατο του Nijjar, οι καναδικές αρχές άρχισαν να ερευνούν τη δολοφονία και σύντομα υποψιάστηκαν την εμπλοκή ινδικών κυβερνητικών πρακτόρων. Ο πρωθυπουργός Τζάστιν Τριντό, σε ομιλία του στο κοινοβούλιο, αποκάλυψε ότι οι υπηρεσίες ασφαλείας του Καναδά είχαν συγκεντρώσει πληροφορίες που συνδέουν την ινδική κυβέρνηση με τους μασκοφόρους ένοπλους που ευθύνονται για τη δολοφονία του Nijjar. Αυτή η κατηγορία προκάλεσε μια γρήγορη και σοβαρή διπλωματική αντίδραση.
Η Απέλαση Ινδών Διπλωματών και η απάντηση του Καναδά
Τον Οκτώβριο του 2024, η Οτάβα κήρυξε επίσημα έξι Ινδούς διπλωμάτες, συμπεριλαμβανομένου του Ύπατου Αρμοστή Sanjay Kumar Verma, ως persona non grata ( «ανεπιθύμητο πρόσωπο σύμφωνα με το Άρθρο 9 της Συνθήκης της Βιέννης για τις Διπλωματικές  σχέσεις). H έκφραση αυτή, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, αναφέρεται σε άτομα που δεν είναι πλέον ευπρόσδεκτα σε μια χώρα υποδοχής και πρέπει να φύγουν αμέσως. Η υπουργός Εξωτερικών του Καναδά, Mélanie Joly, διευκρίνισε ότι αυτοί οι διπλωμάτες προσδιορίστηκαν ως «πρόσωπα ενδιαφέροντος» στην υπόθεση Nijjar και είχαν συνδεθεί με μια στοχευμένη εκστρατεία παρακολούθησης, εκφοβισμού και βίας εναντίον Καναδών πολιτών, ιδιαίτερα Σιχ, από Ινδούς πράκτορες.
Η υπουργός Εξωετρικών δήλωσε ότι η απόφαση απέλασης των διπλωματών δεν ελήφθη ελαφρά, προσθέτοντας ότι η Βασιλική Καναδική Έφιππη Αστυνομία (RCMP) είχε συγκεντρώσει «άφθονα, σαφή και συγκεκριμένα στοιχεία» που εμπλέκουν αυτά τα άτομα. Η καναδική κυβέρνηση ζήτησε επίσημα από την Ινδία να άρει τη διπλωματική ασυλία των έξι αξιωματούχων για να επιτρέψει στο RCMP να τους ανακρίνει σχετικά με τη δολοφονία του Nijjar και άλλες επιχειρήσεις πληροφοριών. Ωστόσο, το Νέο Δελχί απέρριψε το αίτημα, οδηγώντας στην απέλαση των διπλωματών.
Αυτή η άνευ προηγουμένου κίνηση ακολούθησε έντονη ανταπόκριση από την Ινδία. Το ινδικό Υπουργείο Εξωτερικών καταδίκασε τις ενέργειες του Καναδά ως «αβάσιμη στόχευση» των διπλωματών του και κατηγόρησε την καναδική κυβέρνηση ότι δεν διασφάλισε την ασφάλεια των Ινδών αξιωματούχων στη χώρα. Σε αντίποινα, η Ινδία διέταξε έξι υψηλόβαθμους Καναδούς διπλωμάτες να εγκαταλείψουν τη χώρα έως τις 19 Οκτωβρίου 2024, βαθαίνοντας περαιτέρω το ρήγμα μεταξύ των δύο κρατών.
Το RCMP και οι υπηρεσίες πληροφοριών αποκαλύπτουν επιχειρήσεις στην Ινδία
Ο επίτροπος του RCMP, Michael Duheme, έδωσε περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τους ισχυρισμούς κατά της Ινδίας κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου που παραχώρησε πριν από λίγες ημέρες. Κατηγόρησε την ινδική κυβέρνηση ότι διεξήγαγε μια μυστική επιχείρηση πληροφοριών στον Καναδά με στόχο να στοχεύσει την κοινότητα των Σιχ. Σύμφωνα με τον Duheme, Ινδοί διπλωμάτες είχαν εμπλακεί στον συντονισμό δραστηριοτήτων πληροφοριών που περιελάμβαναν παρακολούθηση ακτιβιστών Σιχ, βίαιο εξτρεμισμό, ακόμη και σχέδια δολοφονίας. Τόνισε ότι αυτές οι επιχειρήσεις ήταν μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας για την καταστολή του κινήματος Χαλιστάν, το οποίο συνεχίζει να έχει ισχυρή βάση στον Καναδά.
Ο Duheme αποκάλυψε ότι το RCMP και η Καναδική Υπηρεσία Πληροφοριών Ασφαλείας [Canadian Security Intelligence Service (CSIS)] παρακολουθούσαν Ινδούς πράκτορες στον Καναδά για αρκετό καιρό. Η δολοφονία του Nijjar, είπε, ήταν το αποκορύφωμα μηνών μυστικής δραστηριότητας από άτομα που ενεργούσαν για λογαριασμό της ινδικής κυβέρνησης. Το RCMP πιστεύει ότι το ινδικό δίκτυο πληροφοριών χρησιμοποιούσε έναν συνδυασμό οικονομικών κινήτρων και εξαναγκασμού για να πιέσει μέλη της κοινότητας των Σιχ, ιδιαίτερα εκείνων που είχαν δεσμούς με το κίνημα Khalistan.
«Δεν θα ανεχτούμε ποτέ τη συμμετοχή μιας ξένης κυβέρνησης να απειλεί και να σκοτώνει Καναδούς πολίτες σε καναδικό έδαφος», δήλωσε ο Duheme, επαναλαμβάνοντας τη σταθερή στάση του πρωθυπουργού Trudeau. Ο Επίτροπος υπογράμμισε ότι η έρευνα για τη δολοφονία βρίσκεται σε εξέλιξη και ενδέχεται να ακολουθήσουν περαιτέρω αποκαλύψεις.
Ο ρόλος του Διεθνούς Δικαίου και το Persona Non Grata
Η χρήση του χαρακτηρισμού persona non grata τόσο από τον Καναδά όσο και από την Ινδία υπογραμμίζει τον ρόλο του διεθνούς δικαίου στη διαχείριση διπλωματικών διαφορών. Σύμφωνα με τη Σύμβαση της Βιέννης για τις διπλωματικές σχέσεις, μια χώρα υποδοχής έχει το δικαίωμα να κηρύξει οποιονδήποτε αλλοδαπό διπλωμάτη persona non grata χωρίς εξήγηση, ανακαλώντας ουσιαστικά τα διπλωματικά του προνόμια και εκδιώκοντάς τον από τη χώρα.
Με την επίκληση αυτού του μέτρου, ο Καναδάς έστειλε σαφές μήνυμα ότι δεν θα ανεχόταν ξένες παρεμβάσεις ή κρυφές ενέργειες στο έδαφός του. Η απέλαση έξι ανώτερων Ινδών διπλωματών είχε σχεδιαστεί για να αποδυναμώσει το υποτιθέμενο δίκτυο πληροφοριών που λειτουργεί στον Καναδά. Ταυτόχρονα, η αμοιβαία απέλαση Καναδών διπλωματών από την Ινδία κατέδειξε τη σοβαρότητα της κατάστασης και την άρνησή της να αποδεχθεί τις κατηγορίες του Καναδά.
Η διπλωματική αντιπαράθεση έχει επιστήσει την προσοχή των διεθνών παρατηρητών, με πολλούς να αμφισβητούν τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στις σχέσεις Καναδά-Ινδίας. Τα Ηνωμένα Έθνη δεν έχουν εκδώσει ακόμη επίσημη δήλωση, αλλά διπλωματικές πηγές από τον διεθνή οργανισμό αναφέρουν ότι παρακολουθούν στενά την κατάσταση, ιδίως δεδομένων των ευρύτερων επιπτώσεων για τη διεθνή διπλωματία και τον σεβασμό της κυριαρχίας.
Πολιτικές αντιδράσεις και διεθνείς επιπτώσεις
Η διπλωματική διαμάχη μεταξύ Καναδά και Ινδίας έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από πολιτικούς ηγέτες και μέσα ενημέρωσης σε όλο τον κόσμο. Στον Καναδά, ο πρωθυπουργός της χώρας, Justin Trudeau, παρέμεινε σταθερός στις κατηγορίες του, επαναλαμβάνοντας ότι οι ενέργειες της Ινδίας αποτελούν άμεση απειλή για την καναδική κυριαρχία. «Αυτό είναι απαράδεκτο», είπε ο καναδός πρωθυπουργός σε δήλωση, τονίζοντας ότι η κυβέρνηση θα συνεχίσει να προστατεύει τους Καναδούς πολίτες από ξένες παρεμβάσεις.
Οι ηγέτες της αντιπολίτευσης στον Καναδά έχουν εκφράσει την υποστήριξή τους στην απόφαση της κυβέρνησης να απελάσει τους Ινδούς διπλωμάτες, αν και ορισμένοι έχουν ζητήσει περισσότερη διαφάνεια στην έρευνα. Ο αρχηγός του NDP, Jagmeet Singh, ο οποίος είναι Σιχ, έχει καταδικάσει ιδιαίτερα τις ενέργειες της Ινδίας, αποκαλώντας τη δολοφονία του Nijjar «Μία επίθεση σε όλους τους Καναδούς». Προέτρεψε την κυβέρνηση να λάβει περαιτέρω μέτρα για να καταστήσει την Ινδία υπεύθυνη στη διεθνή σκηνή.
Η Ινδία, εν τω μεταξύ, έχει αρνηθεί κατηγορηματικά όλους τους ισχυρισμούς. Το Υπουργείο Εξωτερικών περιέγραψε τις κατηγορίες ως πολιτικά υποκινούμενες και μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας δυσφήμησης της φήμης της Ινδίας. Τα ινδικά μέσα ενημέρωσης έχουν επίσης πλαισιώσει την κατάσταση ως μια σκόπιμη προσπάθεια της καναδικής κυβέρνησης να κατευνάσει τη διασπορά των Σιχ, η οποία αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό ψηφοφόρο μπλοκ στον Καναδά.
Η διπλωματική κρίση έχει επιβαρύνει τις σχέσεις μεταξύ των δύο εθνών, οι οποίες είχαν γίνει πιο στενές τα τελευταία χρόνια. Οι εμπορικές διαπραγματεύσεις μεταξύ Καναδά και Ινδίας, οι οποίες προχωρούσαν προς μια διμερή συμφωνία, έχουν πλέον σταματήσει. Οι αναλυτές έχουν εκφράσει την ανησυχία τους ότι οι συνέπειες από την υπόθεση Nijjar θα μπορούσαν να έχουν μακροχρόνιες οικονομικές και γεωπολιτικές συνέπειες, ιδιαίτερα δεδομένης της αυξανόμενης επιρροής της Ινδίας στην παγκόσμια σκηνή.
Συνάντηση Καναδά-Ινδίας: The Fallout of the Nijjar Assassination
Η διπλωματική κρίση έφτασε σε οριακό σημείο κατά τη διάρκεια μίας τεταμένης συνάντησης μεταξύ του Justin Trudeau και του Ινδού πρωθυπουργού, Narendra Modi, στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής των G20 τον Σεπτέμβριο του 2023, ζητώντας πλήρη έρευνα. Σύμφωνα με αναφορές καναδικών μέσων ενημέρωσης, ο Modi αντέδρασε με οργή στις κατηγορίες του Trudeau, απορρίπτοντας τις ως αβάσιμες και κατηγορώντας τον Καναδά ότι φιλοξενεί εξτρεμιστές που προωθούν δραστηριότητες κατά της Ινδίας.
Η συνάντηση ολοκληρώθηκε χωρίς ψήφισμα και οι εντάσεις έχουν κλιμακωθεί. Η καναδική κυβέρνηση, ενθαρρυμένη από την υποστήριξη της καναδικής κοινότητας των Σιχ και τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από το RCMP και το CSIS, αποφάσισε να λάβει δραστικά μέτρα απελαύνοντας τους Ινδούς διπλωμάτες. Σε απάντηση, η κυβέρνηση του Modi έχει διπλασιάσει τη στάση της, απομονώνοντας περαιτέρω τον Καναδά στη διεθνή σκηνή.
Ένα βαθύτερο διπλωματικό ρήγμα
Η δολοφονία του Hardeep Singh Nijjar και η επακόλουθη διπλωματική κρίση μεταξύ Καναδά και Ινδίας έχουν δημιουργήσει μια από τις πιο σοβαρές διμερείς κρίσεις στην πρόσφατη μνήμη. Καθώς και τα δύο έθνη συνεχίζουν να απελαύνουν διπλωμάτες και να ανταλλάσσουν κατηγορίες, η προοπτική της συμφιλίωσης φαίνεται όλο και πιο απομακρυσμένη.
Ο Καναδάς έχει υιοθετήσει μια σκληρή προσέγγιση για την υπεράσπιση της κυριαρχίας του και της ασφάλειας των πολιτών του, ενώ η Ινδία παραμένει σταθερή στην άρνηση της αδικοπραγίας. Η διεθνής κοινότητα, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων δυνάμεων όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο, παρακολουθεί στενά την κατάσταση, καθώς η κρίση έχει τη δυνατότητα να αναδιαμορφώσει τις συμμαχίες και τις εμπορικές σχέσεις στην ευρύτερη περιοχή.
Καθώς οι έρευνες συνεχίζονται και προκύπτουν νέες λεπτομέρειες, ο κόσμος θα παρακολουθεί για να δει εάν ο Καναδάς και η Ινδία μπορούν να βρουν έναν δρόμο προς τη διπλωματική επίλυση—ή εάν αυτή η σύγκρουση θα οδηγήσει σε μια βαθύτερη και μεγαλύτερη πρόθεση

‍