Έκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας του 2024

Σύμφωνα με την Έκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας της Κεντρικής Τράπεζας του Καναδά οι ιδιοκτήτες κατοικιών που θα ανανεώσουν το στεγαστικό τους δάνειο τα επόμενα χρόνια θα έρθουν αντιμέτωποι με μεγάλες αυξήσεις στην μηνιαία τους δόση αφού όσοι έχουν μεταβλητό επιτόκιο η αυξήσεις που θα παρουσιαστούν ενδεχομένως να αγγίξουν το 60% παρά το γεγονός πως πολλοί ιδιοκτήτες «άντεξαν» τις αυξήσεις στις απότομες αυξήσεις επιτοκίων που παρουσιάστηκαν και οι μη πληρωτέες υποθήκες παραμένουν κάτω του 0,5% σε όλη την χώρα.
Η Κεντρική Τράπεζα της χώρας παρόλα αυτά τόνισε πως η ικανότητα των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων να εξυπηρετούν το χρέος τους έχει γίνει ένας από τους βασικότερους κινδύνους για την σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος της χώρας. Συγκεκριμένα η τράπεζα στην ετήσια έκθεση της που δημοσιεύτηκε χθες τονίζει πως «Το υψηλότερο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους μειώνει τη χρηματοοικονομική ευελιξία ή τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις και τα καθιστά πιο ευάλωτα σε περίπτωση οικονομικής ύφεσης».
Χαρακτηριστικό στοιχείο του φαινομένου αυτού είναι ότι από τότε, Μάρτιο του 2022, που η κεντρική τράπεζα άρχισε να αυξάνει με επιθετικό τρόπο τα επιτόκια τα μισά στεγαστικά δάνεια έχουν ανανεωθεί με υψηλότερα επιτόκια και «Το άγχος μεταξύ των κατόχων στεγαστικών δανείων παραμένει αμετάβλητο αλλά η αύξηση του εισοδήματος, οι συσσωρευμένες αποταμιεύσεις και η μείωση των δαπανών έχουν βοηθήσει τους ιδιοκτήτες να χειριστούν τα υψηλότερα επιτόκια».
Η φετινή έκθεση σε σύγκριση με τον περυσινό έχει έναν πιο αισιόδοξο τόνο από αυτόν που δημοσιεύτηκε πέρυσι αφού οι χρηματοπιστωτικές αγορές ήταν πολύ εύθραυστες ιδιαιτέρως μετά την κατάρρευση της Silicon Valley Bank στις ΗΠΑ, την έκτακτη εξαγορά της ελβετικής τράπεζας Credit Suisse και την παραλίγο κατάρρευση των βρετανικών συνταξιοδοτικών ταμείων.
Η κεντρική τράπεζα ανησυχεί περισσότερο για τα καναδικά ταμεία αντιστάθμισης κινδύνου (hedge funds) και τα συνταξιοδοτικά ταμεία έχουν προσθέσει σημαντικά ποσά μόχλευσης το περασμένο έτος, καθιστώντας τα ευάλωτα σε μια ξαφνική μετατόπιση των τιμών των ομολόγων. Την ίδια στιγμή διαφαίνεται πως οι μετοχές και τα εταιρικά ομόλογα είναι σε υπερβολικά τεντωμένες και επιρρεπείς ισορροπίες για διόρθωση, ειδικά εάν υπάρχει αλλαγή στις προσδοκίες της αγοράς σχετικά με την πορεία των επιτοκίων.

Εμπορικά ακίνητα και χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί
Μεταξύ άλλων η έκθεση αναφέρει ότι η αγορά γραφείων βρίσκεται υπό μεγάλη πίεση αφού ο αριθμός των άδειων χώρων γραφείων αυξάνονται στις μεγάλες πόλεις με χαρακτηριστικό παράδειγμα την οικονομική πρωτεύουσα της χώρας που το ποσοστό πλησιάζει το 20%.
Σύμφωνα με στοιχεία που παρέθεσε η Κεντρική Τράπαζα τα μικρά και μεσαία χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχουν την υψηλότερη έκθεση στα εμπορικών ακινήτων αφού τα δάνεια σε εταιρείες ανάπτυξης ακινήτων αλλά και των εμπορικών στεγαστικών δανείων φτάνουν στο 20% του χαρτοφυλακίου τους ενώ για τις μεγάλες τράπεζες, τα εμπορικά δάνεια αποτελούν το 10% του χαρτοφυλακίου τους.
Παρότι η πολιτική της τράπεζας κρατάει τα επιτόκια στο 5%, το υψηλότερα τις τελευταίες δύο δεκαετίες πολλοί οικονομολόγοι και έμποροι πιστεύουν ότι η τράπεζα θα αρχίσει να μειώνει τα επιτόκια αυτό το καλοκαίρι, αν και τα επιτόκια δεν αναμένεται να μειωθούν στα επίπεδα που παρατηρήθηκαν κατά την διάρκεια της πανδημίας ή και πριν από αυτήν. Αυτό σημαίνει ότι οι ιδιοκτήτες κατοικιών που βρίσκονται στην θέση να ανανεώσουν το στεγαστικό τους δάνειο θα εξακολουθήσουν να αντιμετωπίζουν μεγάλη αύξηση στις μηνιαίες πληρωμές όπως προαναφέρθηκε. Οι επωφελούμενοι απ’ όλο αυτό είναι οι ιδιοκτήτες με στεγαστικό δάνειο κυμαινόμενου επιτοκίου με σταθερή μηνιαία πληρωμή ή όπου η μηνιαία πληρωμή παρέμεινε η ίδια καθ' όλη τη διάρκεια της υποθήκης. Για αυτούς αναμένεται να σημειωθεί απότομη αύξηση στα επιτόκια τους το 2026 με μέση ποσοστιαία αύξηση άνω του 60%, σύμφωνα με υπολογισμούς. Το 2025, η διάμεση αύξηση της μηνιαίας πληρωμής στεγαστικού δανείου θα είναι πάνω από 50% και φέτος, δηλαδή, το 2024, περίπου 30%.
Για αυτούς που έχουν στεγαστικό δάνειο με σταθερό επιτόκια, δηλαδή το επιτόκιο δεν αλλάζει κατά τη διάρκεια του δανείου, το σοκ κατά το χρόνο ανανέωσης δεν θα είναι τόσο μεγάλο. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της τράπεζας οι μέσες πληρωμές θα αυξηθούν περισσότερο από 20 τοις εκατό το 2026 και κατά μικρότερα ποσοστά το 2025 αλλά και το τρέχον έτος. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέθεσε η έκθεση πάνω από το ένα τρίτο των νέων στεγαστικών δανείων είχαν ποσοστό εξυπηρέτησης χρέους μεγαλύτερο από 25% στο τέλος του περασμένου έτους. Αυτό το ποσοστό είναι διπλάσιο από το επίπεδο του 2019.
Σύμφωνα με διαπιστώσεις της κεντρικής τράπεζας, οι εμπορικές τράπεζες βρίσκονται σε καλή κατάσταση για τον χειρισμό πιθανών ζημιών. Οι προβλέψεις απώλειας δανείων στις μεγάλες τράπεζες της χώρας αγγίζει φτάνει να είναι αυτήν την στιγμή 20% υψηλότερα από ό,τι πριν από την πανδημία. Αυτή η αύξηση έχει χτυπήσει τα κέρδη των χρηματοπιστωτικών οργανισμών αλλά υπάρχει κι ένα επίπεδο ανθεκτικότητας στην περίπτωση που οι δανειολήπτες δεν καταφέρουν να ανταποκριθούν στα δάνειά τους. Για τον λόγω αυτόν η ρυθμιστική αρχή των τραπεζών του Καναδά έχει αναγκάσει τις τράπεζες να αυξήσουν τα αποθεματικά τους κεφάλαια αλλά και την ρευστότητα τους.
Η έκθεση υπογράμμισε, ωστόσο, ότι τα μικρά και μεσαία χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της χώρας βρίσκονται σε δυσκολότερη θέση αφού αρκετά από αυτά εξειδικεύονται στον δανεισμό πελατών υψηλότερου κινδύνου και τείνουν να εκδίδουν βραχυπρόθεσμα στεγαστικά δάνεια. Το μερίδιο των στεγαστικών δανείων που έχουν καθυστερήσεις αποπληρωμής έχει αυξηθεί περισσότερο για αυτά τα ιδρύματα σε σχέση με τους υπόλοιπους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Χαρακτηριστικά η έκθεση γράφει πως «Η διαφορά στις καθυστερήσεις των στεγαστικών δανείων σε μικρότερους δανειστές πιθανότατα αντανακλά στις διαφορές των δανειοληπτικών προφίλ αλλά και στο χρονοδιάγραμμα ανανεώσεων των στεγαστικών δανείων». Παρόμοιο χάσμα φαίνεται να υπάρχει μεταξύ μικρότερων και μεγαλύτερων μη χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων. Η έκθεση ανέφερε ότι οι μεγάλες εταιρείες διαχειρίζονται τα φορτία του χρέους τους αρκετά καλά και δεν ενέχετε σημαντικός κίνδυνος αθέτησης. Εν αντιθέσει αυτών, και σύμφωνα με την έκθεση, η αφερεγγυότητα των μικρών επιχειρήσεων αυξήθηκε απότομα το περασμένο οικονομικό έτος. Αυτό κατά πάσα πιθανότατα είναι αποτέλεσμα του υψηλότερου κόστους εξυπηρέτησης χρέους αλλά και του τέλους των προγραμμάτων κρατικής επιδότησης που δίνονταν την εποχή της πανδημίας.

Οι διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων
Η έκθεση, όμως, επισημαίνει έναν τομέα αυξανόμενης ανησυχίας στην χρηματοπιστωτική αγορά. Οι διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων, όπως τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τα αμοιβαία κεφάλαια κινδύνου, αναλαμβάνουν σημαντικά μεγαλύτερη μόχλευση για τη διεξαγωγή ορισμένων εμπορικών στρατηγικών. Το μεγαλύτερο μέρος αυτού του δανεισμού γίνεται σε αγορές repo, όπου τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δανείζονται χρήματα σε βραχυπρόθεσμη βάση έναντι υψηλής ποιότητας εξασφαλίσεων. Οι συγκεκριμένοι καναδικοί οργανισμοί αύξησαν τον δανεισμό τους σε repo κατά 30% τον περασμένο χρόνο, με τα hedge funds να αυξάνονται κατά 75% και τα συνταξιοδοτικά ταμεία κατά 14%. Αυτή η αντίδραση βρίσκει την απάντηση της στο γεγονός της διεξαγωγής μιας «συναλλαγής με βάση τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης μετρητών», όπου οι επενδυτές χρησιμοποιούν έναν συνδυασμό βραχέων και μακρών θέσεων για να επωφεληθούν από τις διαφορές τιμών στην αγορά ομολόγων.
Αυτή η αύξηση της μόχλευσης εκθέτει τους επενδυτές σε μια ξαφνική μετατόπιση των τιμών των ομολόγων, η οποία θα μπορούσε να συμβεί εάν υπάρξει αλλαγή στην πορεία των επιτοκίων. Αυτό θα μπορούσε να πυροδοτήσει την πώληση ομολόγων που θα οι επιπτώσεις του θα αντηχούσαν σε ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα. «Τα μεγαλύτερα συνταξιοδοτικά ταμεία και ασφαλιστικές εταιρείες είναι συνήθως εξελιγμένοι χρήστες μόχλευσης που διαχειρίζονται τον κίνδυνο ρευστότητάς τους και χρησιμοποιούν δείκτες κάλυψης ρευστότητας για την παρακολούθηση προγραμματισμένων και πιθανών εκροών», σημειώνεται στην έκθεση. «Ωστόσο, ακόμη και οι εξελιγμένοι χρήστες μπορεί να αντιμετωπίσουν δυσκολίες σε περιόδους πίεσης της αγοράς, όπως φαίνεται στην εμπειρία του βρετανικού συνταξιοδοτικού ταμείου τον Οκτώβριο του 2022 και κατά την διάρκεια του Μαρτίου του 2020.

‍