Η στρατηγική «America First» και οι αντιφάσεις της στην Παγκόσμια οικονομία

Δημήτρης Βοχαΐτης - LJI Reporter
Η εφαρμογή πολιτικής που εκφράζεται με το σύνθημα «Η Αμερική πρώτα» όπως έχει εξαγγείλει ο Donald Trump, αναδιαμορφώνει την παγκόσμια οικονομία και τη διεθνή πολιτική σκηνή επαναφέροντας στη συζήτηση την αλλαγή πολιτικής από τις ΗΠΑ που ενδέχεται να τις οδηγήσει σε φάση σχετικής απομόνωσης από τα διεθνώς τεκταινόμενα.
Η προσπάθεια του να μεταφερθούν κρίσιμες βιομηχανικές δομές πίσω στις Ηνωμένες Πολιτείες, αναμένεται να προκαλέσει διαρθρωτικές οικονομικές και κοινωνικές δυσκολίες που μπορούν να υπονομεύσουν τη βιωσιμότητα αυτής της στρατηγικής.
Από μία οικονομική σκοπιά, η απότομη αναδιάρθρωση των παραγωγικών δομών συνεπάγεται υψηλό κόστος και πολυετείς επενδύσεις γιατί οι αλυσίδες εφοδιασμού, οι οποίες έχουν χτιστεί εδώ και δεκαετίες σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν μπορούν εύκολα να αντικατασταθούν. Η απόσυρση των ΗΠΑ από διεθνείς εμπορικές συμφωνίες ή η επιβολή δασμών σε εισαγόμενους πόρους μπορεί να οδηγήσει σε πληθωριστικές πιέσεις και μείωση της ανταγωνιστικότητας της αμερικανικής βιομηχανίας.

Πολιτικά, η απόπειρα του Trump να επαναφέρει την εθνική κυριαρχία στον οικονομικό τομέα επιφέρει ήδη νέες γεωπολιτικές εντάσεις. Οι παραδοσιακοί σύμμαχοι των ΗΠΑ, ιδιαίτερα στην Ευρώπη αλλά και τον Καναδά, αντιμετωπίζουν με τεράστιο σκεπτικισμό και ερωτηματικά τις προστατευτικές πολιτικές αφού αναζητούν νέους εμπορικούς και πολιτικούς εταίρους συν το γεγονός ότι καλούνται και αυτοί να αναζυπυρώσουν την βιομηχανική τους παραγωγή. Το πρόβλημα, όμως, που αρχίζει ήδη να αναφαίνεται με αυτήν την εξασκούμενη πολιτική είναι η απαίτηση τεράστιων κρατικών επιχορηγήσεων και επενδύσεων που ενδέχεται να επιβαρύνει περαιτέρω το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ.
Η αποδυνάμωση του αμερικανικού ηγετικού ρόλου στις διεθνείς αγορές μπορεί να οδηγήσει σε μια νέα τάξη πραγμάτων, όπου η Ασία θα αναλάβει μία νέα ηγετική ή/και ηγεμονική θέση στη βιομηχανική παραγωγή και τις τεχνολογικές εξελίξεις ενώ την ίδια στιγμή θα διευρύνουν τη σφαίρα επιρροής τους.

Αν και ο πολιτικός ρεαλισμός δικαιολογεί την αναζήτηση στρατηγικής αυτάρκειας, η μέχρι τώρα σκληρή πραγματικότητα είναι ότι οι σύγχρονες οικονομίες βασίζονται στην αλληλεξάρτηση. Η επιθετική αποδέσμευση από το παγκόσμιο οικονομικό και εμπορικό σύστημα ενδέχεται να αποδυναμώσει τελικά την ίδια την αμερικανική οικονομία οδηγώντας με μαθηματική ακρίβεια σε αυξανόμενη ανεργία και αρνητικών επενδύσεων. Η αιτιολόγηση για αυτό βρίσκει την απάντησή της στο επαπειλούμενο κλείσιμο βιομηχανικών εγκαταστάσεων -άρα και παραγωγής- σε χώρες όπως το Μεξικό και τον Καναδά αφού οι αλυσιδωτές αντιδράσεις που προκαλεί, θέτουν υπό τη δαμόκλεια σπάθη την επιβίωση πολλών αμερικανικών επιχειρήσεων οι οποίες εξαρτώνται σε εξαρτήματα και πρώτες ύλες που προέρχονται από αυτές τις αγορές.

Σε ανθρωπιστικό επίπεδο, η αποκλειστική προσήλωση στην εθνική ανάπτυξη χωρίς μέριμνα για τις παγκόσμιες επιπτώσεις είναι σίγουρο ότι θα εντείνει τις κοινωνικές ανισότητες και θα δημιουργήσει συνθήκες αστάθειας. Η ιστορική εμπειρία δείχνει πως η ευημερία ενός κράτους εξαρτάται από την ισορροπημένη και δίκαιη συμμετοχή του στη διεθνή κοινότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της θέσης είναι το απόφθεγμα του Γάλλου διπλωμάτη κι ενός εκ των πατέρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Jean Monnet, που είχε χαρακτηριστικά δηλώσει ότι […] «Η εθνική κυριαρχία στο σύγχρονο κόσμο δεν σημαίνει απομόνωση, αλλά έξυπνη συμμετοχή στη διεθνή κοινότητα με όρους που εξυπηρετούν τόσο τα εθνικά όσο και τα παγκόσμια συμφέροντα». […]

Με τα μέχρι τώρα διεθνή δεδομένα, η στρατηγική "America First" είναι δεδομένο πως περιέχει εγγενείς αντιφάσεις που μπορούν να καταστήσουν την αμερικανική οικονομία εξαιρετικά ευάλωτη αντί για ισχυρότερη. Ο δρόμος προς την εθνική αυτάρκεια είναι δεδομένο πως είναι μακρύς και γεμάτος προκλήσεις αλλά και η απομόνωση δεν αποτελεί λύση. Η ισορροπία μεταξύ εθνικών συμφερόντων και διεθνούς συνεργασίας είναι το κλειδί για τη διατήρηση της αμερικανικής ισχύος στον 21ο αιώνα. Η καλύτερη περίπτωση για την Ουάσιγκτον θα ήταν να επαναδιαπραγματευτεί τον ρόλο της στις διεθνής αγορές χωρίς να καταστρέψει τα θεμέλια της οικονομικής της σταθερότητας. Για τον υπόλοιπο κόσμο, όμως, η απεξάρτηση από την αμερικανική οικονομία και πολιτική, μάλλον αναφαίνεται ως μονόδρομος. Μία ευκαιρία(;) που σίγουρα θα δώσει νέες προοπτικές με τη δημιουργία ενός πολυπολικού κόσμου -αφού τα δεδομένα εκεί οδηγούν- αλλά με μία «(αν-)εξαρτητοποίηση» άλλου είδους.

‍