Ελληνική γλώσσα : Γιατί έχει κατακτήσει τον κόσμο

Η ελληνική γλώσσα περιλαμβάνει λέξεις και έννοιες που παραμένουν χωρίς απόδοση στις υπόλοιπες γλώσσες, όπως άμιλλα, θαλπωρή και φιλότιμο.

Ηαγγλικήγλώσσα έχει 490.000 λέξεις, από τις οποίες 41.615 λέξεις προέρχονται από τηνελληνική γλώσσα (βιβλίο Γκίνες).

ΗΕλληνική, με τη μαθηματική δομή της, είναι η γλώσσα της πληροφορικής και τηςνέας γενιάς των εξελιγμένων υπολογιστών, διότι μόνο σε αυτή δεν υπάρχουν όρια(Μπιλ Γκέιτς, Microsoft).

Γυρνούντην πλάτη στην πλατφόρμα για την προστασία της α΄ κατοικίας

ΗΕλληνική και η Κινεζική είναι οι μόνες γλώσσες με συνεχή ζώσα παρουσία από τουςίδιους λαούς και στον ίδιο χώρο εδώ και 4.000 έτη. Όλες οι γλώσσες θεωρούνταικρυφοελληνικές, με πλούσια δάνεια από τη μητέρα των γλωσσών, την Ελληνική(Francisco Adrados, γλωσσολόγος).

Ηελληνική γλώσσα περιλαμβάνει λέξεις και έννοιες που παραμένουν χωρίς απόδοσηστις υπόλοιπες γλώσσες, όπως άμιλλα, θαλπωρή και φιλότιμο.

Μόνον ηελληνική γλώσσα ξεχωρίζει τη ζωή από το βίο, την αγάπη από τον έρωτα.

Μόνοναυτή διαχωρίζει, διατηρώντας το ίδιο ριζικό θέμα, το ατύχημα από το δυστύχημα,το συμφέρον από το ενδιαφέρον.

Τοεκπληκτικό είναι ότι η ίδια η ελληνική γλώσσα μάς διδάσκει συνεχώς πώς ναγράφουμε σωστά. Μέσω της ετυμολογίας, μπορούμε να καταλάβουμε ποιος είναι οσωστός τρόπος γραφής, ακόμα και λέξεων που ποτέ δεν έχουμε δει ή γράψει.

Το«πειρούνι», παραδείγματος χάριν, για κάποιον που έχει βασικές γνώσεις αρχαίωνελληνικών, είναι προφανές ότι γράφεται με «ει» και όχι με «ι», όπως πολύ άστοχατο γράφουμε σήμερα.

Ο λόγοςείναι πολύ απλός: το «πειρούνι» προέρχεται από το ρήμα «πείρω», που σημαίνειτρυπώ – διαπερνώ, ακριβώς επειδή τρυπάμε με αυτό το φαγητό, για να το πιάσουμε.

Επίσης,η λέξη «συγκεκριμένος» φυσικά και δεν μπορεί να γραφτεί «συγκεκρυμμένος», καθώςπροέρχεται από το «κριμένος» (αυτός που έχει δηλαδή κριθεί) και όχι βέβαια απότο «κρυμμένος» (αυτός που έχει κρυφτεί).

Γράφουμε σωστά

Επομένως,το γεγονός ότι υπάρχουν πολλά γράμματα για τον ίδιον ήχο (π.χ., η, ι, υ, ει, οικτλ) όχι μόνο δε θα έπρεπε να μας δυσκολεύει, αλλά αντιθέτως θα έπρεπε να μαςβοηθά να γράφουμε πιο σωστά, εφόσον βεβαίως κατανοούμε κατ’ αρχήν τη γλώσσαμας.

Επιπλέον,η ορθογραφία, με τη σειρά της, μας βοηθά αντίστροφα στην ετυμολογία αλλά καιστην ανίχνευση της ιστορικής πορείας καθεμιάς λέξης.

Κι αυτόπου μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την καθημερινή μας γλώσσα, τη νέαελληνική, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο είναι η γνώση των Αρχαίων Ελληνικών.

Είναιπραγματικά συγκλονιστικό συναίσθημα το να μιλάς και ταυτόχρονα νασυνειδητοποιείς τι ακριβώς λες, να εκστομίζεις την κάθε λέξη, το σημαίνον, καιταυτόχρονα να σκέφτεσαι τη σημασία της, το σημαινόμενο.

Είναιπραγματικά κρίμα να διδάσκονται τα Αρχαία Ελληνικά με τέτοιον τρόπο στοσχολείο, ώστε να καθίσταται αντιπαθές κάτι τόσο όμορφο και συναρπαστικό.

Η σοφία της Ελληνικής

Στηγλώσσα υπάρχουν το σημαίνον (η λέξη) και το σημαινόμενο (η έννοια). Στηνελληνική γλώσσα αυτά τα δύο έχουν πρωτογενή σχέση, καθώς, αντίθετα με τις άλλεςγλώσσες, το σημαίνον δεν είναι μια τυχαία σειρά από γράμματα.

Σε μιασυνηθισμένη γλώσσα, όπως τα Αγγλικά, μπορούμε να συμφωνήσουμε όλοι να λέμε τοσύννεφο car και το αυτοκίνητο cloud, κι αυτό να ισχύει από τη στιγμή κιόλας πουθα συμφωνηθεί. Στα Ελληνικά κάτι τέτοιο είναι αδύνατον.

Γι’αυτόν το λόγο πολλοί διαχωρίζουν την Ελληνική ως «εννοιολογική» γλώσσα από τιςυπόλοιπες «σημειολογικές» γλώσσες.

Μάλιστα,ο μεγάλος φιλόσοφος και μαθηματικός Βένερ Χάιζενμπεργκ είχε παρατηρήσει αυτήντη σημαντική ιδιότητα της Ελληνικής, για την οποία είχε πει τα εξής: «Η θητείαμου στην αρχαία ελληνική γλώσσα υπήρξε η σπουδαιότερη πνευματική μου άσκηση.Στην γλώσσα αυτήν υπάρχει η πληρέστερη αντιστοιχία ανάμεσα στη λέξη και στοεννοιολογικό της περιεχόμενο».

Ενπροκειμένω ο Αντισθένης έλεγε: «Αρχή σοφίας, η των ονομάτων επίσκεψις».

Γιαπαράδειγμα, ο «άρχων» είναι αυτός που έχει δική του γη (άρα=γη + έχων). Καιπραγματικά, ακόμα και στις μέρες μας είναι πολύ σημαντικό να έχει κανείς δικήτου γη/δικό του σπίτι.

«Βοηθός»σημαίνει αυτός που στο κάλεσμα τρέχει (βοή=φωνή + θέω=τρέχω). Ο αστήρ είναι τοαστέρι, αλλά η ίδια η λέξη μάς λέει ότι κινείται, δε μένει ακίνητο στον ουρανό(α + στηρ, από το ίστημι που σημαίνει στέκομαι).

Εξαιρετικάενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι πολλές φορές η λέξη περιγράφει ιδιότητες τηςέννοιας την οποίαν εκφράζει, αλλά με τέτοιον τρόπο, που εντυπωσιάζει και δίνειτροφή για τη σκέψη.

Γιαπαράδειγμα, ο «φθόνος» ετυμολογείται από το ρήμα «φθίνω», που σημαίνειμειώνομαι. Και πραγματικά, ο φθόνος ως συναίσθημα, σταδιακά, μας καταβάλλει καιμας καταστρέφει. Ελαττώνει την αξία μας ως ανθρώπων και υπονομεύει ακόμη καιτην υγεία μας.

Καιβέβαια, όταν αναφερόμαστε σε κάτι που είναι τόσο πολύ, ώστε να μην τελειώνει,πώς το λέμε; Μα φυσικά «άφθονο».

Έχουμε,επίσης, τη λέξη «ωραίος», που προέρχεται από την «ώρα». Και τούτο, διότι για ναείναι κάτι ωραίο, πρέπει να έλθει και στην ώρα του. Ωραίο δεν είναι το φρούτοόταν είναι άγουρο ή σαπισμένο, και ωραία γυναίκα δεν είναι κάποια ούτε στα 70της άλλα ούτε φυσικά και στα 10 της. Ούτε το καλύτερο φαγητό είναι ωραίο ότανείμαστε χορτάτοι, επειδή, σε αυτήν την περίπτωση, δεν μπορούμε να τοαπολαύσουμε.

Εξάλλου,έχουμε τη λέξη «ελευθερία», για την οποία το «Ετυμολογικόν Μέγα» διατείνεται«παρά το ελεύθειν όπου ερά», δηλαδή το να πηγαίνει κανείς όπου αγαπά. Άρα,βάσει της ίδιας της λέξης, ελεύθερος είσαι όταν έχεις τη δυνατότητα να πας όπουαγαπάς.

Ορισμένες ενδιαφέρουσες ερμηνείες

Το«άγαλμα» ετυμολογείται από το «αγάλλομαι» (ευχαριστιέμαι), επειδή όταν βλέπουμεένα όμορφο αρχαιοελληνικό άγαλμα, η ψυχή μας ευχαριστιέται, αγάλλεται. Και απότο θέαμα αυτό επέρχεται η αγαλλίαση.

Ανκάνουμε όμως την ανάλυση της λέξης αυτής, θα δούμε ότι είναι σύνθετη: αγάλλομαι+ ίαση(=γιατρειά).

Άρα, γιανα συνοψίσουμε, όταν βλέπουμε ένα όμορφο άγαλμα (ή οτιδήποτε όμορφο), η ψυχήμας αγάλλεται και γιατρευόμαστε. Και πραγματικά, γνωρίζουμε όλοι ότι η ψυχικήμας κατάσταση συνδέεται άμεσα με τη σωματική μας υγεία.

Παρεμπιπτόντως,η Ελληνική μάς λέει και τι είναι άσχημο. Από το στερητικό «α» και την λέξησχήμα μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε τι. Για σκεφτείτε το λίγο.

Σε αυτότο σημείο, δεν μπορούμε παρά να σταθούμε στην αντίστοιχη λατινική λέξη για τοάγαλμα (που μόνο λατινική δεν είναι). Οι Λατίνοι ονόμασαν το άγαλμα statua απότο ελληνικό «ίστημι» που ήδη αναφέραμε, και το ονόμασαν έτσι επειδή στέκειακίνητο.

Προσέξτετην τεράστια διαφορά στη φιλοσοφία μεταξύ των δύο γλωσσών: αυτό που στηνΕλληνική σημαίνει κάτι τόσο βαθύ από εννοιολογικής απόψεως, για τους Λατίνουςείναι απλώς ένα ακίνητο πράγμα.

Είναιπροφανής η σχέση που έχει η γλώσσα με τη σκέψη του ανθρώπου. Όπως λέει και οGeorge Orwell στο αθάνατο έργο του «1984», απλή γλώσσα σημαίνει και απλή σκέψη.Εκεί το καθεστώς προσπαθούσε να περιορίσει τη γλώσσα για να περιορίσει τη σκέψητων ανθρώπων, καταργώντας συνεχώς λέξεις.

«Ηγλώσσα και οι κανόνες αυτής αναπτύσσουν την κρίση» έγραφε ο Μιχάι Εμινέσκου,εθνικός ποιητής της Ρουμανίας.

Μιαπολύπλοκη γλώσσα αποτελεί μαρτυρία ενός προηγμένου πνευματικώς πολιτισμού. Τονα μπορείς να μιλάς σωστά σημαίνει ότι ήδη είσαι σε θέση να σκέφτεσαι σωστά, ναγεννάς διαρκώς λόγο και όχι να παπαγαλίζεις λέξεις και φράσεις.

Η μουσικότητα της Ελληνικής

Ηελληνική φωνή κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν «αυδή». Η λέξη αυτή δεν είναιτυχαία, αφού προέρχεται από το ρήμα «άδω», που σημαίνει τραγουδώ.

Ομεγάλος μας ποιητής και ακαδημαϊκός Νικηφόρος Βρεττάκος γράφει επί τουπροκειμένου: «Όταν κάποτε φύγω από τούτο το φως θα ελιχθώ προς τα πάνω, όπωςένα ποταμάκι που μουρμουρίζει. Κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα στους γαλάζιουςδιαδρόμους συναντήσω αγγέλους, θα τους μιλήσω Ελληνικά, επειδή δεν ξέρουνεγλώσσες. Μιλάνε μεταξύ τους με μουσική».

Εξάλλου,ο γνωστός γάλλος συγγραφέας Ζακ Λακαριέρ μάς περιγράφει την ακόλουθη εμπειρίααπό το ταξίδι του στην Ελλάδα: «Άκουγα αυτούς τους ανθρώπους να συζητούν σε μιαγλώσσα που ήταν για μένα αρμονική αλλά και ακατάληπτα μουσική. Αυτό το ταξίδιπρος την πατρίδα –μητέρα των εννοιών μας– μου απεκάλυπτε έναν άγνωστο πρόγονο,που μιλούσε μια γλώσσα τόσο μακρινή στο παρελθόν, μα οικεία και μόνο από τουςήχους της. Αισθάνθηκα να τα έχω χαμένα, όπως αν μου είχαν πει ένα βράδυ ότι οαληθινός μου πατέρας ή η αληθινή μου μάνα δεν ήταν αυτοί που με είχαναναστήσει».

Οδιεθνούς φήμης έλληνας μουσικός Ιάνης Ξενάκης είχε τονίσει πολλές φορές ότι ημουσικότητα της Ελληνικής είναι εφάμιλλη της συμπαντικής.

Αλλά καιο Γίββων έκανε λόγο για μουσικότατη και γονιμότατη γλώσσα, που δίνει κορμί στιςφιλοσοφικές αφαιρέσεις και ψυχή στα αντικείμενα των αισθήσεων.

Ας μηνξεχνάμε ότι οι αρχαίοι Έλληνες δε χρησιμοποιούσαν ξεχωριστά σύμβολα για νότες,χρησιμοποιούσαν τα ίδια τα γράμματα του αλφαβήτου.

«Οιτόνοι της ελληνικής γλώσσας είναι μουσικά σημεία που μαζί με τους κανόνεςπροφυλάσσουν από την παραφωνία μια γλώσσα κατ’ εξοχήν μουσική, όπως κάνει ηαντίστιξη που διδάσκεται στα ωδεία ή οι διέσεις και υφέσεις που διορθώνουν τιςκακόηχες συγχορδίες» σημειώνει η φιλόλογος και συγγραφέας Α. Τζιροπούλου –Ευσταθίου.

Είναιγνωστό, εξάλλου, πως όταν οι ρωμαίοι πολίτες πρωτάκουσαν στη Ρώμη έλληνεςρήτορες, προσέρχονταν για να θαυμάσουν, ακόμη και όσοι δε γνώριζαν Ελληνικά,τους ανθρώπους που «ελάλουν ως αηδόνες».

ΟΟράτιος έγραψε: «Η ελληνική φυλή γεννήθηκε ευνοημένη, με μια γλώσσα εύηχη,γεμάτη μουσικότητα».

Δυστυχώς,στο διάβα των αιώνων, η μουσικότητα αυτή χάθηκε, προφανώς στα μαύρα χρόνια τηςΤουρκοκρατίας.