«Νησιώτικη γωνιά»

Πότε ανοίγει το Τριώδιο;
Το Τριώδιο ξεκινά στις 17 Φεβρουαρίου.

Πότε είναι η Καθαρά Δευτέρα;
Η Καθαρά Δευτέρα 2019 είναι στις 11 Μαρτίου 2019.

Ετοιμαστείτε να τσικνήσετε λίγες ημέρες πριν, στις 28 Φεβρουαρίου 2019, που πέφτει η Τσικνοπέμπτη.

Ο πρόεδρος Πέτρος Φωτιάδης και το Διοιητικό συμβούλιο της Ομοσπονδίας, στηρίζοντας την Νησιωτική Παράδοση, εύχονται σε όλους Καλές Αποκριές!

Οι φετινές Απόκριες είναι προ των πυλών και σε πολλά μέρη στην Ελλάδα ετοιμάζονται να υποδεχτούν τους μικρούς και μεγάλους μασκαράδες – καρναβαλιστές με τις εντυπωσιακές αποκριάτικες ενδυμασίες και τις χαρούμενες φωνές να στολίσουν τους δρόμους προσφέροντας ένα ξεχωριστό θέαμα την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς.

Αντιπροσωπευτικά ήθη και έθιμα από την περίοδο των Αποκρεών, στα Νησιά του Αιγαίου!

Νάξος
Η Νάξος θεωρείται η γενέτειρα του θεού Διονύσου. Από το πρώτο κιόλας Σάββατο της Αποκριάς, ξεκινά ο εορτασμός με το σφάξιμο των χοίρων και με άλλες εκδηλώσεις. Το μεσημέρι της τελευταίας Κυριακής στην Απύρανθο, εμφανίζονται οι «κουδουνάτοι». Αυτοί φορούν κάπα και κουκούλα, γυρνούν το χωριό κάνοντας θόρυβο και προκαλούν με άσεμνες εκφράσεις. Κρατούν «σόμπα», ξύλο που παραλληλίζεται με το διονυσιακό φαλλό. Μαζί τους μπλέκονται ο «Γέρος», η «Γριά» και η «Αρκούδα». Στις αποκριάτικες εκδηλώσεις των «Κουδουνάτων» μπορεί κανείς να δει το «γάμο της νύφης», το «θάνατο», την «ανάσταση του νεκρού» και το «όργωμα». Την Καθαρή Δευτέρα στις κοινότητες Ποταμιά, Καλόξιδο, Λειβάδια κ.λπ. οι κάτοικοι ντύνονται «Κορδελάτοι» ή «Λεβέντες». Οι Κορδελάτοι είναι φουστανελοφόροι που στο φέσι και τους ώμους έχουν κορδέλες. Η δεύτερη ονομασία τους, «Λεβέντες», αποδίδεται στους πειρατές. Τους ακολουθούν οι ληστές, οι «Σπαραρατόροι», που αρπάζουν τις κοπέλες για να τις βάλουν με το ζόρι στο χορό και το γλέντι που κρατούν ως το πρωί. ΚΑΡΠΑΘΟΣ, το Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων Την Καθαρή Δευτέρα λειτουργεί το Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων. Κάποιοι κάνουν άσχημες χειρονομίες σε κάποιους άλλους και συλλαμβάνονται από τους Τζαφιέδες (χωροφύλακες) για να οδηγηθούν στο Δικαστήριο, που το αποτελούν οι σεβάσμιοι του νησιού. Τα αυτοσχέδια αστεία και τα γέλια ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι.

Μόστρα - Χίος
Στα Θυμιανά της Χίου, την περίοδο της αποκριάς και πιο συγκεκριμένα την Κυριακή της Τυρινής, λαμβάνει χώρα το έθιμο της «Μόστρας». Οι ρίζες αυτού του εθίμου βρίσκονται στην εποχή του Μεσαίωνα. Η γιορτή να γίνεται σε δύο ημέρες. Το βράδυ της Παρασκευής της Τυροφάγου και το πρωί της Κυριακής της Τυρινής. Σε αυτό οφείλεται και η έκφραση «την Παρασκευή την ανεβάζουμε και την Κυριακή την κατεβάζουμε». Το βράδυ της Παρασκευής, νεαροί κυρίως, φοράνε παλιά ρούχα, γυναικεία ή αντρικά, καλύπτουν το πρόσωπό τους με αυτοσχέδιες μάσκες (τις μουτσουναριές) και κάνουν διάφορα σκετς σκορπώντας το κέφι, το γέλιο και τη χαρά. Αυτοί είναι οι κουδουνάτοι. Την Κυριακή εκκλησιάζονται όλοι στα εξωκλήσια του Αγίου Ιωάννη και του Αγίου Δημητρίου. Μετά την λειτουργία κατευθύνονται στο νεκροταφείο του χωριού με συνοδεία οργάνων που παίζουν το ρυθμό του ταλιμιού. Τελικός προορισμός είναι η κεντρική πλατεία του χωριού, όπου και χορεύουν το ταλίμι. Ταλίμι ονομάζεται ένας χορός που αναπαριστά τις μάχες των Χιωτών με τους πειρατές. Μετά το ταλίμι ακολουθεί ένας άλλος χορός, ο «Δετός» όπου οι χορευτές πιάνονται από τους ώμους, σχηματίζουν έναν κύκλο, και χορεύουν. Κατόπιν και πάλι με την συνοδεία μουσικών οργάνων οδηγούνται όλοι στην εκκλησία του Αγίου Ευστρατίου, όπου στα κάγκελα του ναού κρεμούν Χιώτικα λάβαρα και σημαίες.

Κως
Την Κυριακή της Αποκριάς στην περιοχή γύρω από τον Κέφαλο και την Αντιμάχεια αναβιώνει το έθιμο με τις «καμουζέλες», που κρατάει εδώ και μισό αιώνα στο νησί της Κω. Οι «καμουζέλες» ή ελαφάκια, στα παλιά τα χρόνια, ήταν μασκαράδες βαμμένοι με κάρβουνα, σκεπασμένοι με «χράμια» (πολύχρωμες υφαντές κουβέρτες) και κραδαίνοντας την «κοκάλα» γύρναγαν στους δρόμους του χωριού πειράζοντας και διασκεδάζοντας τους κατοίκους.
Το έθιμο περιλαμβάνει πλούσια παραδοσιακή μουσική, ευτράπελα, άφθονο ούζο, κρασί και παραδοσιακούς μεζέδες, ενώ αργά το βράδυ γίνεται το κάψιμο του στοιχειού.

Σάμος
Τις Απόκριες σε πολλά χωριά της Σάμου (Σπαθαραίους, Κουμέικα, Βουρλιώτες κ.ά.) αναβιώνουν το έθιμο του Καδή. Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην εποχή της Τουρκοκρατίας και σατιρίζει τους Τούρκους δικαστές, οι οποίοι απαιτούσαν από τους Σαμιώτες δυσβάσταχτους φόρους. Στις μέρες μας, ο Καδής με τη φρουρά του, όλοι μασκαρεμένοι, εισέρχεται στην πλατεία του χωριού καβάλα ανάποδα σε ένα γαϊδουράκι. Το δικαστήριο ξεκινά και ο χωρικός, που αναπαριστά τον Τούρκο Καδή (συνήθως ο γηραιότερος του οικισμού) δικάζει τους παρευρισκόμενους βρίσκοντας αστείες δικαιολογίες και επιβάλλοντας πρόστιμα.

Λέσβος
Τα γιούνια της Αποκριάς στην Αγία Παρασκευή στη Λέσβο
Γιούνια είναι οι μεταμφιεσμένοι στην Λέσβο, οι οποίοι αποκαλούνται ακόμα και κουδουνάτοι. Στην Αγία Παρασκευή φορούσαν άσπρες στολές, ενώ έβαφαν τα πρόσωπά τους με μουτζούρα και γύριζαν στις γειτονιές του χωριού τραγουδώντας διάφορα πειρακτικά τραγουδάκια της Αποκριάς.

Την Καθαρή Δευτέρα, προκειμένου να υπάρχει απόλυτη καθαριότητα στα σκεύη εν όψει της νηστείας, οι γυναίκες έβαζαν αχλιά (στάχτη) με νερό για να πλύνουν τα πιάτα. Το απόγευμα της ίδιας μέρας έβγαιναν όλες οι παρέες με τουμπελέκια, νταβούλια και τενεκέδες στις γειτονιές και τους κερνούσαν οι σπιτονοικοκυρές.

Λήμνος
Την Αποκριά μεταμφιεζόντουσαν, μασκαρεύονταν.
Στόχος να μην αναγνωριστούν αλλά και να προκαλέσουν το γέλιο. Φορούσαν ότι ρούχα έβρισκαν. Τα φορούσαν ανάποδα. Παλιά και φαρδιά ρούχα ενώ κάλυπταν το πρόσωπο για να μην τους αναγνωρίζουν. Κάλυπταν το πρόσωπο με μουτζούρες, μαντήλια. Φορούσαν προβιές ζώων, κουδούνια, κρατούσαν ξύλα , μπαστούνια, μαγκούρες κι έκαναν με παντομίμα αστείες κινήσεις προκαλώντας τους άλλους να μαντέψουν την ταυτότητα τους.
Όταν αποκαλύπτονταν η ταυτότητα των μασκαράδων άρχιζε το τραγούδι και ο χορός.
Την Κυριακή της Τυρινής φρόντιζαν να πάει όλη η οικογένεια στον Εσπερινό για να συγχωρεθούν. Στη συνέχεια ακολουθούσε γλέντι.
Εκείνο το βράδυ στο τραπέζι η οικογένεια έπαιζε και το «παιχνίδι με το αυγό». Επειδή έπρεπε «με αυγό να κλείσει το στόμα το βράδυ της Αποκριάς και με αυγό να ανοίξει πάλι το βράδυ της Ανάστασης».
Σύμφωνα με το έθιμο όλη η οικογένεια καθόταν γύρω από το τραπέζι και ο μεγαλύτερος, συνήθως ο πατέρας, είχε δέσει σε μια κλωστή που κρεμόταν από το ταβάνι, ένα βραστό αυγό. Τα μέλη της οικογένειας προσπαθούσαν με το στόμα χωρίς να χρησιμοποιήσουν καθόλου τα χέρια τους, να πιάσουν και να δαγκώσουν το αυγό.
Όποιος τα κατάφερνε το θεωρούσαν τυχερό. Η όλη διαδικασία προκαλούσε τα γέλια και τα πειράγματα. Ακόμα «στη Φυσίνη της Λήμνου, την Απόκρια (και την Καθαρή Δευτέρα) μερικοί μουτζουρώνονται και ζεύονται στ’ αλέτρι κ’ ένας άλλος με τη βουκέντρα τους λαλεί. Μπροστά ένας άλλος σπέρνει δήθεν σπόρο - ρίχνει στάχτη, χώμα».

Ικαρία
Αποκριά στην Ικαρία, οι Τραγ όμορφοι και Κουδουνάτοι είναι εδώ! Οι φωτιές ανάβουν στην πλατεία του Αγίου Κηρύκου, περίεργες φιγούρες με προβιές και κουδούνια αρχίζουν να τρέχουν ανάμεσα στους παρευρισκόμενους, στα χέρια τους ξύλα, φωτιές, και στα κεφάλια τους κέρατα κουβάδες και στεφάνια απο ελιά… Οι μουσικοί ξεκινούν μια αρχέγονη μελωδία και ο χορός ακολουθεί, γύρω από την φωτιά!
Με αυτό το τρόπο το έθιμο θέλει να ξορκίσει το ”κακό” και δίνει στους συμμετέχοντες την διονυσιακή τελετουργία που τις μέρες της Αποκριάς είναι διάχυτη και στο νησί.

Όλο αυτό το διονυσιακό σκηνικό κάθε χρόνο αποχαιρετούν την Αποκριά, στο νησί της Ικαρίας. Η νεολαία δε της Ικαρίας τιμά ανελλιπώς τις παραδόσεις και ένα έθιμο που είναι πλέον καθιερωμένο!