Σφακιά: Ο τόπος που δεν έσκυψε ποτέ το κεφάλι

Έχει χαρακτηριστεί απόπολλούς ως ένας από τους πιο “άγριους” τόπους της χώρας μας, ο λόγος για ταΣφακιά, μια περιοχή που βρίσκεται στη νότια Κρήτη και βρέχεται από το Λιβυκόπέλαγος.

Σκαρφαλωμένα στις απότομεςπλαγιές των Λευκών Ορέων, τα Σφακιά έχοντας κλυδωνιστεί ουκ ολίγες φορές απόκρίσεις, λεηλασίες και εισβολές, έχουν καταφέρει να αμυνθούν και ναυπερασπιστούν τα εδάφη τους, διατηρώντας σχεδόν ανέπαφη την πολιτιστικήκληρονομιά και την ιστορία τους.

Τοποθετημένα στηννοτιοανατολική πλευρά των Χανίων τα Σφακιά αποτελούν ένα “συγκρότημα” χωριών,ενώ η Χώρα των Σφακιών θεωρείται και η έδρα του ομώνυμου δήμου. Σύμφωνα με τηναπογραφή του 2011, ο πληθυσμός των Σφακιών ανέρχεται σε 1.900 περίπου κατοίκους.Οι ερμηνείες για την καταγωγή του ονόματος της περιοχής είναι ποικίλες μεεπικρατέστερες:

1. από τη λέξη σφάξ, που σημαίνει γήινο χάσμακαι παραπέμπει στα φαράγγια που βρίσκονται στην περιοχή και
2. από τη λέξη σφάκες που στην κρητικήδιάλεκτο σημαίνει πικροδάφνες.

Ιστορική αναδρομή των Σφακίων

Σύμφωνα με ανασκαφές πουπραγματοποιήθηκαν σε σπήλαιο των Σφακιών, ανιχνεύεται μέσω εικονιστικώνχαραγμάτων, ήδη από την νεολιθική εποχή η ύπαρξη ζωής στην Κρήτη.

Η επίσημη όμως ιστορία για τα Σφακιά ξεκινάει κατά τη διάρκεια αραβικών επιδρομών στην Κρήτη το 824 μ.Χ. Το γεγονός αυτό δε μπόρεσε να κάμψει την ακλόνητη ανδρεία των Σφακιανών, οι οποίοι αρνούμενοι να υποταχθούν στους Άραβες, δημιούργησαν μια κοινότητα με δική της, αυτόνομη, εξουσία, την οποία και διατήρησαν για αρκετά χρόνια καθώς ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς, εκτιμώντας την συμβολή των Σφακιανών στην πολιορκία του Χάνδακα, τους παραχώρησε προνόμια και τους επέτρεψε να διατηρήσουν την εξουσία αυτή.

Κατά τα επόμενα χρόνια,από την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204, οι συνθήκες ζωής των Σφακιανώναλλάζουν ριζικά. Η Κρήτη περνάει σε Βενετική κυριαρχία, κατά τη διάρκεια τηςοποίας σημειώνονται διαρκείς επαναστάσεις, υποκινούμενες τις περισσότερες φορέςαπό τους κατοίκους των Σφακιών.

Μια από τις πιο αξιοσημείωτεςπράξεις των Βενετών ήταν το χτίσιμο της πόλης των Χανίων στη θέση της αρχαίαςπόλεως-κράτους, της Κυδωνίας. Παρ’ όλη  όμως την βενετσιάνικη κατοχή, τα Σφακιά εξακολουθούν να διατηρούν τησχετική τους ελευθερία, αρνούμενα και πάλι να υποταχθούν στον εχθρό.

Οι απελευθερωτικέςπροσπάθειες τόσο των Σφακιανών, όσο και των κατοίκων των γύρω χωριών έχουν σαναποτέλεσμα, όπως προαναφέρθηκε, την πυροδότηση πολλών επαναστάσεων. Μια από τιςσημαντικότερες ήταν η επανάσταση της Χρυσομαλλούσας το 1319, έναυσμα της οποίαςστάθηκε η παρενόχληση από έναν Βενετό αξιωματικό μιας κοπέλας, η οποία ήτανμέλος της γνωστής, κρητικής οικογένειας Σκορδύλη.

Η επανάσταση αυτήδιήρκεσε περισσότερο από έναν χρόνο, χωρίς τελικά να επιφέρει την πολυπόθητηελευθερία, όπως συνέβη και με όλες τις υπόλοιπες επαναστάσεις.

Κατά τον 17ο-19ο αιώνα,σε ολόκληρη την Κρήτη επικρατεί η οθωμανική κατοχή. Οι κάτοικοί της στρέφουντις όποιες ελπίδες τους στη Ρωσία, η οποία θέλοντας να εξυπηρετήσει προσωπικάτης συμφέροντα, όπως είναι η πρόσβαση της στη Μαύρη Θάλασσα, υπόσχεται τηβοήθεια της στους Έλληνες και βαδίζει εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Ο κρητικός  λαός, παρ’ όλο που δεν ήταν έτοιμος για μια επανάσταση,ελπίζοντας στην ρωσική βοήθεια, στρέφεται εναντίον των Οθωμανών το 1770. Ηβοήθεια αυτή όμως από τους συμμάχους δε φτάνει ποτέ και ο κρητικός στρατόςκατατροπώνεται από αυτόν των Οθωμανών.

Πέραν όμως τηςπανωλεθρίας που υπέστησαν τότε οι κάτοικοι των Σφακιών, κατόρθωσαν μόλις λίγαχρόνια αργότερα, κατά τη διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, ναξαναοργανωθούν και να παρουσιαστούν πιο ισχυροί και πιο θαρραλέοι από ποτέαπέναντι στον εχθρό.

Ενδεικτικό είναι τογεγονός πως περίπου οι μισές από τις κρητικές δυνάμεις που πήραν μέρος στηνεπανάσταση του 1821 προέρχονταν από τα Σφακιά. Μετά από αλλεπάλληλεςσυγκρούσεις μεταξύ Κρητικών και Οθωμανών, δίνεται η καθοριστική μάχη στηνκοιλάδα του Κόρακα, στην οποία οι Οθωμανοί στράφηκαν εναντίον των Σφακιανώνοπότε και ηττήθηκε ο τούρκικος στρατός και τράπηκε σε φυγή.

Στις επαναστάσεις πουακολούθησαν έως την ολοκληρωτική απελευθέρωση της Κρήτης, οι κάτοικοι τωνΣφακιών έπαιξαν ενεργό ρόλο και συνέβαλαν σε πολύ μεγάλο βαθμό.

Τα Σφακιά σήμερα

Τα Σφακιά έχονταςκατορθώσει να απωθήσουν τους εχθρούς τους και να παραμείνουν ανυπότακτα ανάτους αιώνες, πλέον αποτελούν έναν από τους αυθεντικότερους προορισμούς τηςΚρήτης.

Το λιμάνι που βρίσκεταιστη Χώρα των Σφακιών, οι γραφικοί δρόμοι με τα μαγαζάκια, τα πεντακάθαρα νερά,οι ταβέρνες με την παραδοσιακή κρητική κουζίνα και πάνω από όλα, οι γνήσιοι καιφιλόξενοι Κρητικοί καθιστούν την περιοχή των Σφακιών ως έναν τόπο που αξίζει νατον επισκεφτούν.

Οι απόγονοι των Δωριέων, όπως αποκαλούνται από πολλούς, έχουν επωμιστεί το τεράστιο βάρος της ιστορίας και της παράδοσης του τόπου τους, ενός τόπου που πολέμησε με αυταπάρνηση για να υπερασπίσει τις ιδέες, τις αξίες, τα πιστεύω και τα εδάφη του, και την οποία ιστορία προσπαθούν να αφήσουν παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές.