Απάντηση στην επιστολή του κ. Μιχάλη Μουρατίδη

Διάβασα την επιστολή του κ. Μιχάλη Μουρατίδη και τον ευχαριστώ για τις πάντα καλοπροαίρετες και χρήσιμες επισημάνσεις του. Δε θα απαντήσω προσωπικά, γιατί δε συμφωνώ με τις «ανοιχτές» δημόσιες επιστολές, θα διορθώσω όμως ότι η αποδοχή μιας διαφορετικής γνώμης από τη δική μου δε συνιστά κανενός είδους «συμμόρφωση». Αντίθετα, τα ασφαλή ιστορικά συμπεράσματα απαιτούν πολύχρονη έρευνα και δεν προκύπτουν αβίαστα· κρατάω επομένως την επισήμανση του κ. Μουρατίδη ότι «η επισταμένη έρευνα θα μας βοηθήσει να απέχουμε από άτοπες και αχρείαστες αμφιταλαντεύσεις και για τώρα και για το μέλλον». Είναι επίσης σαφές ότι η επιστολή δεν έχει μόνο εμένα ως παραλήπτη αλλά απευθύνεται – ευθέως – και στην Κοινότητα του Αγίου Γεωργίου, αν και δεν πρόκειται να λυθεί βέβαια η διαφορά μέσα από τις σελίδες του Ελληνικού Τύπου. Σε κάθε περίπτωση καλωσορίζω – έστω και σε αυτήν την κρίσιμη συγκυρία για την Ε.Κ.Τ. - το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που έχει προκαλέσει η αναφορά σε άρθρο μου στην ιστορία της Ελληνικής Kοινότητας Τορόντο, η οποία αναφορά όμως έγινε με αφορμή την σχεδιαζόμενη ανάδειξη του κτιρίου στην οδό Jarvis 170 ως τόπο ιστορικής σημασίας και κληρονομιάς της πόλης και την τοποθέτηση σχετικής πλάκας μπροστά από το κτίριο. Είναι προφανές ότι η ιστορία μιας κοινότητας δεν εξαντλείται στις λίγες λέξεις ενός σημειώματος, ιδίως όταν η ιστορία της κοινότητας δεν ήταν καν το θέμα του σημειώματος.

Είναι ενδεικτικό ωστόσο ότι τόσο η επιστολή-διόρθωση της Κοινότητας του Αγίου Γεωργίου, όσο και η επιστολή του κ. Μουρατίδη εστιάζουν στο ζήτημα της πρωτοκαθεδρίας και στο ζήτημα της συνέχειας. Οι αναφορές σε οργανισμούς παλιότερους της Ελληνικής Κοινότητας Τορόντο είναι χρήσιμες και όντως απαιτούν διεξοδική έρευνα, ακόμα και με συνεντεύξεις με όσους ακόμα μπορούν να μοιραστούν τις ιστορίες τους και τη βιωμένη εμπειρία ως μέλη και κάποιοι και πρωταγωνιστές της θεσμικής ιστορίας της κοινότητας. Θα σταθώ όμως σε μια λέξη με βαρύ νόημα στην επιστολή του κ. Μουρατίδη: η Ελληνική Κοινότητα Τορόντο ως «θεματοφύλακας» του Ελληνισμού της παροικίας. Ας μου επιτραπεί να αναφερθώ σε έναν άλλου είδους θεματοφύλακα – ή μάλλον αρχειοφύλακα – όχι του Ελληνισμού της παροικίας συνολικά, αλλά όσων Ελλήνων ή μελών της οικογένειας όσων έφυγαν πρόωρα έχουν δωρίσει στο Πανεπιστήμιο του Υορκ και στο Πρόγραμμα ΕλληνοΚαναδικής Ιστορίας ντοκουμέντα από την προσωπική και επαγγελματική τους ζωή, την πολιτική τους δράση, τις εφημερίδες του Ελληνοκαναδικού τύπου που με κόπο μαζεύανε για χρόνια, ακόμα και εκατοντάδες βιντεοκασέτες με εκδηλώσεις της παροικίας, που μας δώρισαν πρόσφατα. Όταν το 2012 ξεκινήσαμε κυρίως με πρωτοβουλία του Chris Grafos να χτίζουμε ένα αρχείο στο πανεπιστήμιο του Υορκ, ελπίζαμε ότι τουλάχιστον θεσμοί όπως η παλαιότερη ελληνορθόδοξη εκκλησία της πόλης (του Αγίου Γεωργίου) και η μεγαλύτερη κοινότητα Ελλήνων θα βοηθούσαν στην προσπάθειά μας να συλλέξουμε τα αρχεία και να διασωθεί έτσι ένα μεγάλο μέρος της ιστορίας της παροικίας.

Πριν από λίγα χρόνια βρέθηκα για μια ομιλία στην Πάτρα και μετά το τέλος της εκδήλωσης με πλησίασε ο πρόεδρος του Συλλόγου Κερκυραίων της πόλης και με ενημέρωσε ότι έχει στην κατοχή του ψηφιοποιημένα τα αρχεία και πρακτικά του συλλόγου από το 1914(!) και ήταν στη διάθεσή μου. Αναγκάστηκα να αρνηθώ ευγενικά στην εντυπωσιακή προσφορά και τόνισα την ανάγκη το υλικό αυτό να αξιοποιηθεί από έναν ιστορικό της πόλης της Πάτρας ή της Κέρκυρας. Δεν μπορούσα να μη σκεφτώ ωστόσο πόσο τυχεροί θα είμασταν και οι ιστορικοί του Ελληνισμού του Τορόντο αλλά και το ευρύτερο κοινό, αν είχαμε πρόσβαση στα αρχεία των – όπως φαίνεται - πολλών οργανισμών με διαφορετικά ονόματα και συνέχεια από το 1909 και μετά. Όταν απευθυνθήκαμε στην Ε.Κ.Τ. για αρχειακό υλικό που θα μπορούσαμε να διατηρήσουμε στα Αρχεία της Βιβλιοθήκης του Υορκ με την εγγύηση που αυτά παρέχουν για τη σωστή συντήρηση και αξιοποίηση των τεκμηρίων αυτών, δυστυχώς η απάντηση που πήραμε ήταν απογοητευτική, ότι έχουν χαθεί ή καταστραφεί τα περισσότερα από αυτά. Οι πέντε (!) διαφορετικοί οργανισμοί που αναφέρονται ως συνέχεια ο ένας του άλλου εξηγούν μάλλον την απογοητευτική κατάσταση της θεσμικής-αρχειακής μνήμης και παρακαταθήκης της κοινοτικής οργάνωσης στο Τορόντο με την καταστροφή των αρχείων (πρακτικών και άλλων εγγράφων της κοινότητας). Η ζημιά όμως έχει γίνει· και τώρα;

Στο πνεύμα ακριβώς της συνεργασίας που αναφέρει και ο κ. Μουρατίδης, καλώ και τον ίδιο, και την Κοινότητα του Αγίου Γεωργίου, τους υπεύθυνους όλων των κοινοτήτων, και όλους όσους ενδεχομένως διαβάζουν τον Ελληνικό Τύπο, ιδίως αυτές τις μέρες, να σκεφτούν να δωρίσουν στο Πανεπιστήμιο του Υορκ ό,τι υλικό έχουν που θα μπορούσε να χρησιμεύσει για την ιστορία της παροικίας και του Ελληνισμού του Οντάριο. Είναι ίσως η τελευταία ευκαιρία να σωθούν τα διεσπαρμένα σπαράγματα – τα κομματάκια, οι ψηφίδες μιας ιστορίας που μπορεί να έχουν διασώσει άλλοι περισσότερο λόγω της θεσμικής τους ιδιότητας και άλλοι λιγότερο χάρη στην αίσθηση καθήκοντος που τους οδηγούσε για χρόνια. Είμαστε στη διάθεσή τους καθώς το «ταξίδι» συνεχίζεται.