Των Ελλήνων οι Κοινότητες

Την προηγούμενη εβδομάδα σε άρθρο για την ιστορία της επανάστασης του 1821 και σε αναφορά στην ιστορία της Ελληνικής Κοινότητας Τορόντο έγραψα λανθασμένα ότι η Ελληνική Κοινότητα αποτελεί τον μακροβιότερο οργανισμό του ελληνισμού του Τορόντο, όπως εξάλλου αναφέρεται συχνά. Σε επιστολή της Κοινότητας του Αγίου Γεωργίου που έλαβα σημειώνεται η απαραίτητη και σωστή διόρθωση:  «στις 21 Μαΐου του 1909 ιδρύθηκε ο οργανισμός με το επίσημο όνομα «St. George Greek Orthodox Community of Ontario». Είναι δηλαδή η Κοινότητα του Αγίου Γεωργίου Τορόντο, της «Μητέρας» εκκλησίας, η οποία με τη βοήθεια του Θεού και των χιλιάδων δωρητών και εθελοντών της συνεχίζει αδιάλειπτα για πάνω από 111 χρόνια να προσφέρει τις υπηρεσίες της στον Ελληνορθόδοξο Ελληνισμό. Η Ελληνική Κοινότητα Τορόντο ιδρύθηκε για πρώτη φορά το 1953 ως «Greek Community of Toronto». Δυστυχώς, λόγω ενδομαχιών, ο οργανισμός αυτός διαλύθηκε το 1959. Το 1965 ιδρύθηκε ο παρών οργανισμός με το όνομα «Greek Community of Metropolitan Toronto Inc.». Ευχαριστώ την Κοινότητα του Αγίου Γεωργίου για τη διόρθωση.

Αρκετά είναι τα θέματα που προκύπτουν στην παραπάνω χρήσιμη διόρθωση και σύντομη ιστορική αναδρομή, μεταξύ άλλων και το θέμα της «πρωτοκαθεδρίας»· ποια ήταν δηλαδή η πρώτη και παλιότερη εκκλησιαστική κοινότητα είναι σαφές. Τι σήμαινε αυτό ωστόσο για την καθημερινότητα των Ελλήνων που έφτασαν στον Καναδά ήδη από τα τέλη του 19^ου αιώνα και στα περισσότερα μέρη που εγκαταστάθηκαν δεν υπήρχε ούτε εκκλησία ούτε Κοινότητα; Η παροικία αποτελούνταν από ανθρώπους που εκτός από τις θρησκευτικές τους ανάγκες επιδίωκαν να ικανοποιήσουνε και άλλες. Το 1910 ιδρύθηκε ο σύλλογος «Ομόνοια» από Ελλαδίτες, κυρίως Λάκωνες και Αρκάδες και το 1916 ο Σύλλογος «Καρτερία», από Ρωμιούς Μικρασιάτες. Με το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου οι δύο σύλλογοι κατέληξαν να εκφράζουν διαφορετικές πολιτικές θέσεις, φιλοβενιζελικές η Καρτερία και φιλοβασιλικές η Ομόνοια. Πρόκειται μάλλον για την πρώτη, αλλά βέβαια όχι και την τελευταία «ενδομαχία». Η ιστορία αυτών των «ενδομαχιών» ως ιστορία της Ελληνισμού στο Τορόντο και αλλού στον Καναδά μένει να γραφεί και θα επανέλθουμε σχετικά σε άλλο σημείωμα.

Άλλης μορφής διαστάσεις απόψεων οδήγησαν και στη σύγκρουση μεταξύ των ηγετικών ομάδων της Επανάστασης του 1821. Επικράτησε η ομάδα εκείνων που είχαν το πιο συγκροτημένο πλάνο, την πολιτική γνώση – αν και όχι εμπειρία – στη διαμόρφωση συνταγματικών – δεσμευτικών κειμένων, που θα νομιμοποιούσαν τους ίδιους και θα διαφήμιζαν την επανάσταση στο εξωτερικό· όχι ως γενικά «επαναστατική» και ανατρεπτική εξέγερση, αλλά ως δίκαιο αίτημα ενός χριστιανικού λαού να αποκτήσει το δικό του κράτος. Αυτοί ήταν ο κύκλος του Μαυροκορδάτου, με τις γνωριμίες στην Αγγλία και τις συμμαχίες στο Μοριά και ιδίως στα νησιά ΄Υδρα και Σπέτσες. Όταν οι Μωραϊτες και Ρουμελιώτες οπλαρχηγοί αμφισβήτησαν με φθόνο τη νομιμότητα της κυβέρνησης του Μαυροκορδάτου, του Φαναριώτη με τα γυαλιά, του «τετραμάτη δαίμονα» όπως τον αποκαλούσε ο Πανουριάς από τα Σάλωνα (Άμφισσα), τότε ο εμφύλιος ήταν αναπόφευκτος. Άλλωστε κάθε επανάσταση ακολουθείται από εμφύλιο ή αλλιώς κάθε επανάσταση είναι εμφύλιος. Ας έχουμε στο μυαλό μας τις ιδιαιτερότητες του πολέμου της ανεξαρτησίας (περίπου 9 χρόνια διάρκεια), τις κακουχίες, αλλά και την αυταπάρνηση όσων – τελικά – ενώθηκαν για να διεκδικήσουν και να πετύχουν να τους χαριστεί ένα μικρό αλλά φιλόδοξο και με διάσημο όνομα κράτος. Η επέτειος των 200 ετών αποτελεί ευκαιρία να δούμε το παρελθόν της χώρας και του λαού, χωρίς το μεγαλοϊδεατισμό του 1871 – της πρώτης μεγάλης επετείου – χωρίς το διχασμό του 1921 εν μέσω πολέμου, λόγος που οι «εορτασμοί» συνεχίστηκαν μέχρι το 1930 και ενώ αντηχούσε συνεχώς στη διάρκεια της δεκαετίας ο κρότος που προκάλεσε η κυκλοφορία του βιβλίου του Γιάννη Κορδάτου Η κοινωνική σημασία της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821 (1924)· χωρίς τέλος και το κιτς του 1971, σε συνθήκες δικτατορικού γύψου που όμως είχε ήδη αρχίσει να σπάει. Τα 200 χρόνια δεν είναι (μόνο) γιορτή, είναι αφορμή για σκέψη και διάβασμα. Είναι επίσης καλή στιγμή και για σχεδιασμό προγραμμάτων που θα διδάξουν την ιστορία της επανάστασης στο σχολικό αλλά και στο ευρύ κοινό, χωρίς να την περιχαρακώνουν σε ένα στενό εθνικό πλαίσιο. Άλλωστε, ποια επανάσταση την ίδια περίοδο προσέλκυσε τόσο μεγάλο ενδιαφέρον και έμπνευση σε μερικές χιλιάδες ανθρώπους σε πολλά μέρη του κόσμου; Για τους φιλέλληνες όμως θα πρέπει να αφιερώσουμε ένα ειδικό σημείωμα.