Απαντήσεις σε νέα ερωτήματα που προκύπτουν για τον κορωνοϊό

Η Ιατρική Βιβλιογραφία και οι βάσειςδεδομένων Διεθνών Οργανισμών εμπλουτίζονται καθημερινά από νέα δεδομένα όσοναφορά το νέο κορωνοϊό COVID-19, αναφέρειο καθηγητής και πρύτανης του ΕΚΠΑ Θάνος Δημόπουλος, σημειώνοντας ότι όσοαυξάνονται οι πληροφορίες προκύπτουν νέα ερωτήματα.

Σημειώνεται ότι σήμερα Τετάρτη 4 Μαρτίου2020 το Παρατηρητήριο του Πανεπιστημίου Johns Hopkins ανακοίνωσε ότι τα κρούσματα παγκοσμίως ανέρχονται σε 93.158 και οι νεκροίσε 3.198. Στη Νότια Κορέα έχουν καταγραφεί 5.328 κρούσματα και 28 νεκροί ενώστην Ιταλία 2.502 κρούσματα και 79 νεκροί. Στην Ελλάδαο αριθμός των κρουσμάτων παραμένει σταθερά πολύ χαμηλός με οκτώ κρούσματα.

Ακολουθούν πέντε ερωτοαπαντήσεις με βάση τανέα δεδομένα για την επιδημία:

1. Αρκεί η απομόνωση των κρουσμάτων για ναελεγχθεί η επιδημία του κορωνοϊού COVID-19

Μια καίρια τακτική πρόληψης για τηνανάσχεση της μετάδοσης του κορωνοϊού είναι η απομόνωση των κρουσμάτων και τωνστενών επαφών τους. Είναι όμως αυτό επαρκές; Την απάντηση μέσω μαθηματικήςμοντελοποίησης προσπαθεί να δώσει ομάδα επιστημόνων από το Τμήμα ΕπιδημιολογίαςΛοιμωδών Νόσων του London School of Hygiene and Tropical Medicine με πρόσφατη δημοσίευση (28/2/20) στοπεριοδικό The Lancet Global Health.

Ως χρόνος επώασης ορίζεται ο χρόνος από τηναρχική ημερομηνία επαφής με την πηγή μετάδοσης έως την αρχική ημερομηνίαεμφάνισης των συμπτωμάτων. Είναι λογικό ότι η απομόνωση των κρουσμάτων είναιλιγότερο αποτελεσματική για την ανάσχεση της επιδημίας εάν η μετάδοση τηςιογενούς λοίμωξης αρχίζει πριν από την εκδήλωση των συμπτωμάτων.

Ο κ. Δημόπουλος ανέφερε ότι ηαποτελεσματικότητα της απομόνωσης των κρουσμάτων και των επαφών τους στηρίζεταισε πέντε παράγοντες, ως ακολούθως:

Α. Τον αριθμό των δευτερογενών λοιμώξεων πουδημιουργεί κάθε νέα λοίμωξη (Ro). Πρακτικά,είναι ο αριθμός των ατόμων που θα νοσήσουν κατόπιν επαφής τους με ένα νέοκρούσμα.

Β. Το ποσοστό της μετάδοσης που έχουμε πριντην εμφάνιση των συμπτωμάτων. Η μετάδοση πριν την εμφάνιση των συμπτωμάτωνμπορεί να προληφθεί μόνο με την ιχνηλάτηση των επαφών των γνωστών κρουσμάτων,τον έλεγχο και την απομόνωσή τους.

Γ. Την αποτελεσματικότητα και την ταχύτητατης ιχνηλάτησης των επαφών των γνωστών κρουσμάτων.

 Δ.Τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων που προκαλεί μία λοίμωξη. Εάν τα κρούσματα έχουνελάχιστα συμπτώματα ή καθόλου συμπτώματα δεν αναζητούν ιατρική βοήθεια.

 Ε.Τον αριθμό των επαφών που έχουν τα κρούσματα πριν από την διάγνωση και τηναπομόνωσή τους.

2. Αρκεί ο ζεστός καιρός για να ελεγχθεί ηεπιδημία του κορωνοϊού COVID-19?

Υποστηρίζεται ότι η έλευση της άνοιξης στοΒόρειο Ημισφαίριο θα ανασχέσει την εξάπλωση του ιού. Ωστόσο, οι καιρικέςσυνθήκες και η επιδημία του COVID-19 δε μπορείνα έχουν απόλυτη σχέση αίτιου και αιτιατού, σύμφωνα με τον Marc Lipsitch, Καθηγητή Επιδημιολογίας και Διευθυντή του Κέντρου μελέτης της Δυναμικής τωνΜεταδοτικών Νοσημάτων του Πανεπιστημίου Harvard T.H. Chan School of Public Health. Η εποχική κατανομή ενός ιού σχετίζεται μετέσσερις βασικούς παράγοντες, ως ακολούθως:

1) Το περιβάλλον. Το χειμώνα ο αέραςείναι κρύος και ξερός τόσο στους εξωτερικούς όσο και στους εσωτερικούς χώρους.Η ζέστη και η υγρασία του καλοκαιριού εκτιμάται ότι μειώνουν τόσο το χρόνοημίσειας ζωής όσο και τη ευκολία μετάδοσης του κορωνοϊού, κατά αναλογία με τον ιότης γρίπης. Ωστόσο, δεν έχουν δημοσιευτεί μελέτες που να αφορούν αποκλειστικάτους κοροναϊούς και ειδικότερα τον COVID-19. Επιπλέον, δεν είναι σαφής η επίδραση του ιδιαίτερα υγρού κλίματος(όπως στη Σιγκαπούρη όπου παρατηρούνται αρκετά κρούσματα), της διάρκειας τηςημέρας και της ηλιακής ακτινοβολίας.

2) Η ανθρώπινη συμπεριφορά. Οσυγχρωτισμός σε κλειστούς χώρους το χειμώνα σαφώς και συμβάλλει στην ευκολότερημετάδοση των ιογενών λοιμώξεων. Επιπλέον, το καλοκαίρι τα σχολεία παραμένουνκλειστά και έτσι μειώνεται η μετάδοση λοιμώξεων μέσω αυτής της ηλικιακήςομάδας. Βέβαια, δεν έχει προσδιοριστεί σαφώς εάν τα παιδιά μολύνονταιδυσκολότερα από τον COVID-19, οπότε και το κλείσιμο των σχολείων δεθα έχει σημαντικό αντίκτυπο στην αλυσίδα μετάδοσης, ή είναι ασυμπτωματικοί ήολιγοσυμπτωματικοί φορείς, οπότε το κλείσιμο των σχολείων θα συμβάλλειουσιαστικά στην αντιμετώπιση της μετάδοσης.

3) Το ανοσοποιητικό σύστημα του ξενιστή.Κατά τη χειμερινή περίοδο, οπότε και οι ώρες με ηλιοφάνεια είναι περιορισμένες,μεταβολές στα επίπεδα της μελατονίνης και μείωση των επιπέδων της βιταμίνης D μπορεί να μειώνουν την αποτελεσματικότητατου ανοσοποιητικού συστήματος να ανταποκρίνεται στις λοιμώξεις. Αυτό μπορεί νασυμβάλει τουλάχιστον εν μέρει στην αυξημένη επίπτωση ιογενών λοιμώξεων τουςχειμερινούς μήνες. Ο κ. Δημόπουλος συνιστά τη λήψη Βιταμίνης D σε άτομα που παρουσιάζουν χαμηλά επίπεδα.

4) Η ύπαρξη ευάλωτων ξενιστών. Όλατα ανωτέρω προκαλούν μια μεταβλητότητα στο ποσοστό ευάλωτων ανθρώπων ανάλογα μετη χρονική περίοδο και τις κλιματολογικές συνθήκες. Σε αυτό θα πρέπει νασυμπεριληφθούν και ο αριθμός των γεννήσεων ή εμφάνιση ενός νέου ιού, όπως του COVID-19, για το οποίο δεν υπάρχει φυσική ανοσίαστον πληθυσμό.

Ο ιός της γρίπης παρουσιάζει εποχικήκατανομή διότι σημαντικό μέρος του πληθυσμού είναι πλέον άνοσο και έτσιπροκαλεί λοίμωξη σε όσους δεν έχουν ανοσία και έχουν ευάλωτο ανοσοποιητικόσύστημα κυρίως κατά τη χειμερινή περίοδο, για τους προαναφερθέντες λόγους.Ωστόσο, σε περιπτώσεις πανδημίας δεν είναι υποχρεωτική η εποχική κατανομή. Ηπανδημία της γρίπης του 2009 ξεκίνησε Απρίλιο-Μάιο, υφέθηκε το καλοκαίρι καιεπανεμφανίστηκε Σεπτέμβριο-Οκτώβριο, εκτός δηλαδή της αναμενόμενης εποχικήςκατανομής. Αντίστοιχα, θα πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί ως προς τησυμπεριφορά του COVID-19 και να μην επαναπαυθούμε στη βελτίωσητου καιρού στις κλιματολογικές συνθήκες για την ανάσχεση της επιδημίας,σημείωσε ο καθηγητής Θάνος Δημόπουλος. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών, ηεπιδημιολογική συμπεριφορά του ιού μέχρι τα τέλη Απριλίου θα είναι καθοριστικήγια τη μετέπειτα πορεία και την ενδεχόμενη εποχική διακύμανση.

3. Είναιασφαλείς οι μεταγγίσεις αίματος;

Παρόλο που οι κορωνοϊοί είναι υπεύθυνοι γιαλοιμώξεις του αναπνευστικού, ανιχνεύονται συχνά στο αίμα των ασθενών. Μάλιστα,σύμφωνα με δημοσίευση στο περιοδικό Emerging Microbes Infections, η ανίχνευση ιϊκών σωματιδίων του COVID-19 στο αίμα ασθενών συσχετίστηκε με πιοσοβαρές κλινικές εκδηλώσεις. Σύμφωνα με τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων καιτο Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, δεν υπάρχουνστοιχεία που να συσχετίζουν τη μετάδοση του νέου κορωνοϊού μέσω μεταγγίσεωναίματος. Ωστόσο, συστήνεται όλοι όσοι έχουν έρθει σε επαφή με πιθανό κρούσμα νααποφεύγουν την αιμοδοσία για 21 ημέρες μετά την έκθεση και όσοι ασθενείς έχουνιαθεί θα πρέπει να αποφεύγουν την αιμοδοσία για 28 ημέρες μετά την αποδρομή τωνσυμπτωμάτων και την ολοκλήρωση της θεραπευτικής αγωγής. Σε περιοχές όπουυπάρχει μεγάλη συρροή κρουσμάτων ίσως πρέπει να αξιολογηθεί ο προγραμματισμόςελέγχου των προϊόντων αίματος για ιϊκό φορτίο ή αντισώματα που σχετίζονται μετον COVID-19, ή/και ακτινοβόλησης των προϊόντωναίματος για μείωση της θεωρητικής πιθανότητας μετάδοσης. Ο κ. Δημόπουλοςανέφερε ότι είναι χρήσιμο να ενημερωθούν σχετικά τα αιματολογικά εργαστήρια καιοι αιμοδοσίες των νοσοκομείων μας.

4. Μπορεί ο νέος κοροναϊός να προσβάλει καιτο κεντρικό νευρικό σύστημα;

Σύμφωνα με δημοσίευση στο Journal of Medical Virology, αρκετοί ασθενείς με COVID-19 που εμφάνισαν δύσπνοια δεν είχανσημαντικά αντικειμενικά ή ακτινολογικά ευρήματα από τους πνεύμονες. Επιπλέον,μερικοί ασθενείς εμφάνισαν νευρολογική συμπτωματολογία όπως πονοκέφαλο, ναυτίακαι εμέτους. Είναι γνωστό ότι ο ιός SARS είχε ανιχνευτεί σε εγκεφάλους τόσο ανθρώπων όσο και πειραματόζωων. Τοστέλεχος του εγκεφάλου όπου βρίσκεται ο πυρήνας που ρυθμίζει την αυτόματηαναπνοή, παρουσίαζε σημαντικές βλάβες. Επιπλέον, μερικοί κορωνοϊοί έχουν τηνικανότητα να μεταναστεύουν στο καρδιοαναπνευστικό κέντρο του νωτιαίου μυελούμέσω μηχανουποδοχέων και χημειουποδοχέων στους πνεύμονες και στις κατώτερεςαεροφόρους οδούς. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, καθώς και τη φυλογενετικήσυγγένεια μεταξύ του SARS και του COVID-19, η προσβολή του κεντρικού νευρικού συστήματοςαπό το νέο κορωνοϊό είναι πιθανή και αναμένεται να επιβεβαιωθεί σε μελλοντικέςμελέτες.

5. Πως αντιμετωπίζεται η έγκυος που έχειπροσβληθεί από το νέο κορωνοϊό;

Σύμφωνα με τις έως σήμερα δημοσιευμένεςσειρές ασθενών, έχουν αναφερθεί 18 περιστατικά εγκύων γυναικών που είχανπροσβληθεί από τον COVID-19 κατά το τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνηςκαι οι οποίες τεκνοποίησαν χωρίς να διαπιστωθεί κάθετη μετάδοση από τη μητέραστο έμβρυο. Ωστόσο, λόγω της μικρής σειράς περιστατικών, θα πρέπει να είμαστεεπιφυλακτικοί και τα νεογνά γυναικών με επιβεβαιωμένη λοίμωξη να μη βρίσκονταιστον ίδιο θάλαμο νοσηλείας με τα υπόλοιπα νεογνά. Στις βασικές αρχέςδιαχείρισης των εγκύων γυναικών σύμφωνα με δημοσίευση στο American Journal of Obstetrics and Gynecology συμπεριλαμβάνονται τα ακόλουθα: η έγκαιρηαπομόνωση, ο έλεγχος των λοιμώξεων με όλα τα πιθανά μέτρα, ο έλεγχος για πιθανήλοίμωξη ή συλλοίμωξη από τον COVID-19,οξυγονοθεραπεία επί ενδείξεων, αποφυγή υπερπλήρωσης με υγρά, εμπειρική χρήσηαντιβιοτικών λόγω του κινδύνου δευτερογενούς βακτηριακής λοίμωξης,παρακολούθηση του εμβρύου και των μητρικών συστολών, μηχανικός αερισμός επίπροοδευτικής αναπνευστικής ανεπάρκειας και ιατρική παρακολούθηση από ομάδαειδικών.