Νέο δόγμα εξωτερικής και εμπορικής πολιτικής η δήλωση Carney

Δημήτρης Βοχαΐτης - LJI Reporter
«Ο Καναδάς οφείλει να αναζητήσει εναλλακτικούς εμπορικούς ορίζοντες, με στόχο την ενίσχυση της οικονομικής του ανθεκτικότητας και την προάσπιση της εθνικής του κυριαρχίας. Είμαστε έτοιμοι να διαδραματίσουμε ηγετικό ρόλο στη συγκρότηση ενός συνασπισμού κρατών που συμμερίζονται τις αξίες και τις αρχές μας. Πιστεύουμε βαθιά στη διεθνή συνεργασία, όπως και στην ελεύθερη και ανοικτή ανταλλαγή αγαθών, υπηρεσιών και ιδεών. Αν οι Ηνωμένες Πολιτείες επιλέγουν να αποσυρθούν από τον ρόλο του ηγέτη (του διεθνούς συστήματος), τότε (θα ηγηθεί) ο Καναδάς».
Η δήλωση του Καναδού πρωθυπουργού, Mark Carney, όσο ρητορικά τολμηρή και αν μοιάζει, αντανακλά μία βαθύτερη συστημική μεταβολή αφού η δήλωσή του αυτή θέτει τις βάσεις για ένα νέο δόγμα εξωτερικής και εμπορικής πολιτικής που φέρει σαφή χαρακτηριστικά «μετα-αμερικανικού» προσανατολισμού. Αυτή της τη σταδιακής υποχώρησης των ΗΠΑ από τον ηγεμονικό τους ρόλο και την ανάδυση έταιρων δυνάμεων με αξιακή συνέπεια και στρατηγικό βάθος. Ο Καναδάς δεν αυτοανακηρύσσεται υπερδύναμη αλλά υποδεικνύει με σαφήνεια και τόλμη ότι ο κόσμος μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί πάνω σε αρχές ελευθερίας, συνεργασίας και ανοιχτών αγορών, ακόμη και χωρίς τον Λευκό Οίκο στο τιμόνι. Με άλλα λόγια θέτει ένα σημείο καμπής στη σύγχρονη καναδική εξωτερική πολιτική. Μία στιγμή στρατηγικής αναθεώρησης με ρίζες τόσο γεωοικονομικής αναγκαιότητας όσο και αξιακής τοποθέτησης του Καναδά εντός του παγκόσμιου συστήματος.

Από την εξάρτηση στην πολυμέρεια
Η Καναδική οικονομική εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες, με ποσοστά εξαγωγών που υπερβαίνουν το 70%, αποτέλεσε μεταπολεμικό πυλώνα σταθερότητας αλλά και πιθανό σημείο στρατηγικού κινδύνου. Η μονομερής δασμολογική επιθετικότητα της κυβέρνησης Trump ξαφνικά λειτούργησε ως καταλύτης. Σύμφωνα με μελέτες όπως αυτή του Richard Baldwin (The Great Convergence, 2016) και της Susan Strange (States and Markets, 1988), οι αιφνίδιες μεταβολές στη ροή του εμπορίου δύνανται να αναδιαμορφώσουν την παγκόσμια ισχύ όχι μόνο με όρους ΑΕΠ αλλά και θεσμικής επιρροής.
Η αναφορά του Καναδού πρωθυπουργού στη δημιουργία ενός «συνασπισμού ομοφρονούντων κρατών» εντάσσεται / συντονίζεται στο ίδιο πνεύμα της σχολής σκέψης του καθηγητή Διεθνούς Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων του πανεπιστημίου Princeton, John Ikenberry, σύμφωνα με την οποία η φιλελεύθερη διεθνής τάξη δεν είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ηγεμονία των ΗΠΑ αλλά μπορεί να ανασυσταθεί και να ενισχυθεί από κράτη με θεσμική αξιοπιστία, δημοκρατική συνοχή και ιστορική δέσμευση στον πολυμερή διάλογο. Υπ’ αυτό το πλαίσιο σκέψης, ο Καναδάς, μέσα από τη σταθερή του συμμετοχή σε διεθνείς θεσμούς και συμφωνίες, προβάλλει πλέον όχι ως δορυφόρος της αμερικανικής επιρροής αλλά ως ένας εν δυνάμει πυλώνας μίας νέας πολυπολικής αρχιτεκτονικής διεθνούς συνεργασίας.

Η μετα-αμερικανική διεθνής τάξη και ο ρόλος μεσαίων δυνάμεων
Η προθυμία του Καναδά να ηγηθεί ενός νέου πολυμερούς σχήματος φέρει όλα τα χαρακτηριστικά της στρατηγικής που οι διεθνολόγοι αποκαλούν ως «συνασπισμοί πρόθυμων κρατών» (coalitions of the willing). Σύμφωνα με έναν από τους μέγιστους στην ιστορία του 20ου αιώνα καθηγητές Διεθνούς Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων, καθηγητή Hedley Bull (1932-1985), τέτοιου είδους συνασπισμοί διαμορφώνουν ένα είδος «νεοδυτικής συλλογικότητας» σε περιβάλλοντα ηγεμονικού ελλείμματος.
Επιπλέον, η ρητορική του Carney εντάσσεται και στην παράδοση της καναδικής διπλωματικής ταυτότητας ως μεσαίας ισχύος (middle power) όπως αυτή διαμορφώθηκε από τη δεκαετία του ’60 και εντεύθεν. Η εμπλοκή της χώρας σε θεσμούς όπως αυτούς των Ηνωμένων Εθνών, της Κοινοπολιτείας και, πιο πρόσφατα, της CETA και της Συνολικής και Προοδευτικής Συμφωνίας για τη Συνεργασία στον Ειρηνικό (Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership - CPTPP), ο Καναδάς επιχείρησε διαχρονικά να επενδύσει τεράστιο πολιτικό κεφάλαιο στην πολυμερή θεσμικότητα και την ειρηνική επίλυση διαφορών.

Το διακύβευμα της κυριαρχίας
Η σύνδεση που κάνει ο πρώην κεντρικός τραπεζίτης ανάμεσα στην επέκταση του εμπορίου και την προστασία της κυριαρχίας αναδεικνύει ένα κρίσιμο ζήτημα του 21ου αιώνα. Τη μετατόπιση της έννοιας της κυριαρχίας από την εδαφική στην οικονομική της διάσταση. Όπως επισημαίνει η Dani Rodrik στο Straight Talk on Trade (2017), η ανεξαρτησία των κρατών στον σύγχρονο κόσμο δεν ορίζεται μόνο από τα σύνορά τους αλλά από τη δυνατότητά τους να διαμορφώνουν ελεύθερα την οικονομική τους στρατηγική.

‍