Ολιστική προσέγγιση της Υγείας από το χθες στο σήμερα

Η ιδέα της «προαγωγής της υγείας», σύμφωνα με τον Χάρτη της Οττάβα του 1986 του ΠΟΥ, είναι μια στρατηγική υγείας που στοχεύει να ενσωματώσει δεξιότητες και κοινοτική ανάπτυξη και να δημιουργήσει υποστηρικτικά περιβάλλοντα για την υγεία. Το θεωρητικό πλαίσιο για μια τέτοια στρατηγική πηγάζει από την ανάπτυξη του νέου «βιοψυχοκοινωνικού» μοντέλου για την υγεία και τις ασθένειες, το οποίο αμφισβητεί την κυριαρχία του βιοϊατρικού μοντέλου, δίνοντας έμφαση στο ρόλο του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης συμπεριφοράς και στο βιολογικό, ψυχολογικές και κοινωνικές διαστάσεις τόσο της θετικής όσο και της αρνητικής υγείας.
Tέτοιες βασικές έννοιες δεν είναι πρόσφατες στην προέλευση, έχουν στην πραγματικότητα τις ρίζες τους στους αρχαίους πολιτισμούς, ιδιαίτερα στην κλασική Ελλάδα. Οι αρχαίοι Έλληνες κατανοούσαν ότι η καλή υγεία ήταν συνδεδεμένη με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον καθώς και με την ανθρώπινη συμπεριφορά. Όρισαν την υγεία ως μια κατάσταση δυναμικής ισορροπίας μεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού περιβάλλοντος. Επιπλέον, εξέτασαν τους φυσικούς και κοινωνικούς καθοριστικούς παράγοντες της υγείας, ενδυνάμωσαν άτομα και κοινότητες μέσω νέων δημοκρατικών και συμμετοχικών θεσμών και έδωσαν έμφαση στην εκπαίδευση υγείας και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων. Αναγνώρισαν επίσης τη σημασία των υποστηρικτικών περιβαλλόντων και της υγιούς δημόσιας πολιτικής και επαναπροσδιόρισαν την ιατρική προς μια πιο φυσιοκρατική και ανθρωπιστική προοπτική.

‍
ΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΘΕΝΕΙΑ: ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ, ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΚΑΙ ΠΛΑΤΩΝΑΣ
Η κατανόηση των αρχαίων Ελλήνων για την υγεία και την ασθένεια βασιζόταν στη θεωρία των τεσσάρων «χυμών» ή υγρών (αίμα, φλέγμα, κίτρινη χολή, μαύρη χολή), η οποία με τη σειρά της βασίζεται στη θεωρία των τεσσάρων στοιχείων (φωτιά, γη , νερό, αέρας) και τις τέσσερις αντίστοιχες ποιότητές τους (ζεστό, ξηρό, υγρό, κρύο). Οι Πυθαγόρειοι υποστήριζαν ότι η υγεία είναι προϋπόθεση της αρμονίας και της τέλειας ισορροπίας των υγρών. Η ασθένεια προκύπτει όταν αυτή η ισορροπία διαταράσσεται. Ως εκ τούτου, το σημαντικό για τη διατήρηση της υγείας είναι η άσκηση ενός τρόπου ζωής που επιτρέπει την εμφάνιση ελάχιστων διαταραχών στο σώμα. Δεδομένου ότι αυτή η ισορροπία μπορεί εύκολα να διαταραχθεί από εξωτερικούς παράγοντες, οι προσπάθειες επικεντρώνονται στη ρύθμιση των φυσικών και διατροφικών συνθηκών του ανθρώπινου σώματος.
Η ελληνική λέξη «υγεία» περιγράφει μια κατάσταση πληρότητας και ικανοποίησης. Ένα υγιές σώμα είναι ένα καλά ισορροπημένο σώμα – αυτό που υπάρχει σε αρμονία με τους κοσμικούς νόμους και τάξη.

‍
ΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΕΣ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ
Οι θεωρίες για την υγεία αναπτύχθηκαν με περισσότερες λεπτομέρειες στο έργο του αρχαίου ιατρού Ιπποκράτη (περίπου 460–370 π.Χ.). Δυστυχώς, λίγα βιογραφικά στοιχεία μπορούν να επιβεβαιωθούν για αυτή τη σημαντική προσωπικότητα. Τα 60 περίπου έργα που αποτελούν το σώμα του γράφτηκαν πιθανώς από διάφορους συγγραφείς, συμπεριλαμβανομένων τόσο του ίδιου του Ιπποκράτη όσο και των μαθητών του, οι οποίοι μαζί ανέπτυξαν το σημείο εκκίνησης της ιατρικής επιστήμης. Σύμφωνα με το κείμενο με τίτλο «On Airs, Waters and Places», ένα πρωτοποριακό επίτευγμα και τη σημαντικότερη συμβολή της Ιπποκράτειας σχολής στην ιατρική επιστήμη, η υγεία ορίζεται ομοίως στη βάση μιας ισορροπίας, που επιτυγχάνεται μεταξύ των περιβαλλοντικών δυνάμεων αφενός (άνεμος, θερμοκρασία, νερό, έδαφος, φαγητό) και ατομικές συνήθειες από την άλλη (διατροφή, αλκοόλ, σεξουαλική συμπεριφορά, εργασία και ελεύθερος χρόνος). Η «εσωτερική» ισορροπία των τεσσάρων σωματικών υγρών εξαρτάται από την «εξωτερική» ισορροπία μεταξύ ενός ατόμου και του περιβάλλοντος του.
Η παθογόνος διαδικασία, σύμφωνα με τους Ιπποκρατικούς, προκύπτει από την ανατροπή της ισορροπίας και την επικράτηση ενός από τα τέσσερα υγρά, οδηγώντας έτσι σε ασθένεια.
Ο Ιπποκράτης γιατρός που ήρθε για να παρακολουθήσει τον πληθυσμό μιας πόλης έπρεπε να λάβει υπόψη όχι μόνο την εποχή, τους ανέμους, το νερό που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι και τη γεωγραφία του τόπου, αλλά και τον τρόπο που ζούσαν οι άνθρωποι: έπιναν πολύ κρασί, έτρωγαν καλά , άσκηση, ξεκούραση και σκληρή δουλειά. Οι αρχαίοι τόνιζαν ότι η καλή διατροφή ήταν ζωτικής σημασίας για την υγεία. Η ελληνική λέξη δίαιτα, ωστόσο, σήμαινε κάτι περισσότερο από φαγητό και ποτό: διαιτητική, ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπευτικής τέχνης, περιλάμβανε έναν ολόκληρο τρόπο ζωής.

‍
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΥΓΕΙΑ
Οι σημερινοί επίσημοι Κανόνες της Οττάβα διακηρύσσουν ότι βασικός παράγοντας για την απόκτηση δεξιοτήτων και την ανάπτυξη της κοινότητας είναι η ενδυνάμωση των ανθρώπων –τόσο ως άτομα όσο και σε κοινότητες– η οποία επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της εκπαίδευσης για την υγεία και των υποστηρικτικών περιβαλλόντων.
Σήμερα, η βιοϊατρική ηθική περιλαμβάνει τέσσερις βασικές αρχές – αυτονομία, ευεργεσία, μη κακόβουλη συμπεριφορά και δικαιοσύνη – που θεωρούνται ίσης βαρύτητας ή προτεραιότητας σε οποιαδήποτε συγκεκριμένη κατάσταση. Η αυτονομία και η δικαιοσύνη ήταν επίσης βασικές αρχές στην αρχαία ελληνική ιατρική. Στην υγειονομική περίθαλψη, η αυτονομία περιλαμβάνει το σεβασμό των δικαιωμάτων των πελατών να λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με και για τον εαυτό τους και τη φροντίδα τους.
Η ανθρωπιστική προσέγγιση προς τους ασθενείς και η ανάπτυξη φιλικών προς τον ασθενή, εύκολα προσβάσιμων μονάδων υγειονομικής περίθαλψης εμπίπτουν στις βασικές αξίες και στόχους κάθε σύγχρονου συστήματος υγειονομικής περίθαλψης που προσπαθεί να αποκαταστήσει ένα πιο ανθρωπιστικό και ισότιμο πνεύμα στη σύγχρονη ιατρική.
Με την ολιστική προσέγγιση υγείας το άτομο αντιμετωπίζεται ως ολότητα και όχι ως ξεχωριστά κομμάτια. H ολιστική ιατρική πιστεύει ότι η ευεξία ενός ατόμου επηρεάζεται από την σωματική, την ψυχική, την συναισθηματική, την κοινωνική και την πνευματική του κατάσταση.
Θα ακολουθήσει μία σειρά μικρών αναφορών σε χρήσιμες διατροφικές συνήθειες, γνώση σε βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, βότανα και αιθέρια έλαια για ηρεμία και ευεξία.

Gaia Mystika
Holistic Arts
Holistic Wellness Consultant