Κορωνοϊός και ψευδοεπιστήμη: Αρκετά πια με την παραπληροφόρηση!

Με άρθρο του στο Nature, το γνωστότερο επιστημονικό περιοδικό στον πλανήτη, ο Καναδός πανεπιστημιακός και ερευνητής στον τομέα της πολιτικής της υγείας, Timothy Caulfield, καλεί την διεθνή επιστημονική κοινότητα να αναλάβει τις ευθύνες της την ώρα που οργιάζει η παραπληροφόρηση και ο κομπογιαννιτισμός σχετικά με την πανδημία

Oύρα αγελάδας, χλωρίνη, κοκαΐνη...

Και οι τρεις αυτές «ουσίες» έχουν προταθεί ως αποτελεσματικές θεραπείες κατά του COVID-19. Την ίδια ώρα η πανδημία έχει «αποκαλυφθεί» ως όπλο βιολογικού πολέμου, ως παραπροϊόν της τεχνολογίας 5G και ως πολιτική απάτη μεγάλης κλίμακας, ενώ αναρίθμητοι γκουρού ευεξίας και επαγγελματίες της εναλλακτικής ιατρικής προωθούν στην αγορά ελιξίρια, χάπια, μεθόδους και πρακτικές ως αποτελεσματικούς τρόπους «ενίσχυσης» του ανοσοποιητικού συστήματος.

Αν υπάρχει κάτι θετικό μέσα σε όλα αυτά είναι ότι το μέγεθος της κρίσης έχει κάνει πολύ κόσμο να λάβει για πρώτη φορά τόσο σοβαρά το ζήτημα της εξωφρενικής παραπληροφόρησης σε θέματα υγείας, παρά τη συμβολή ακόμα και επιφανών πολιτικών ηγετών αλλά και επιστημονικών και πανεπιστημιακών φορέων και ιδρυμάτων.

Αν ένα τόσο αναγνωρισμένο ίδρυμα όπως η Κλινική του Κλίβελαντ στο Οχάιο προτείνει το ρέικι – μια «εναλλακτική» πρακτική χωρίς καμία επιστημονική υπόσταση που στόχο έχει την εξισορρόπηση της «ζωόγονου ενέργειας που κυλά σε όλα τα έμβια όντα» – ως τεχνική ενίσχυσης του ανοσοποιητικού, γιατί να μας προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ο κόσμος το εκλαμβάνει ως φάρμακο κατά του COVID-19;

Το ίδιο μπορεί να πει κανείς και για διάφορους ειδήμονες υποτίθεται σε ζητήματα δημόσιας υγείας που συστήνουν την ομοιοπαθητική ως αποτελεσματική μέθοδο αντιμετώπισης του ιού.

Ο αγώνας κατά της ψευδοεπιστήμης πλήττεται όταν θεσμοί και ιδρύματα της ιατρικής επιστήμης που χαίρουν της εμπιστοσύνης του κοινού, καταδικάζουν τις μη επιστημονικές πρακτικές σε ένα πλαίσιο ενώ σε άλλο πλαίσιο τις νομιμοποιούν. Η σωστή επιστήμη, η επιστήμη των στοιχείων και των αποδείξεων, είναι αναγκαία σε κάθε περίσταση, ειδικότερα όμως σε τέτοιες καταστροφές.

Ο αγώνας κατά της ψευδοεπιστήμης πλήττεται όταν θεσμοί και ιδρύματα της ιατρικής επιστήμης που χαίρουν της εμπιστοσύνης του κοινού, καταδικάζουν τις μη επιστημονικές πρακτικές σε ένα πλαίσιο ενώ σε άλλο πλαίσιο τις νομιμοποιούν. Η σωστή επιστήμη, η επιστήμη των στοιχείων και των αποδείξεων, είναι αναγκαία σε κάθε περίσταση, ειδικότερα όμως σε τέτοιες καταστροφές.

Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι οι εναλλακτικές θεραπείες και η επίδραση «εικονικών φαρμάκων» (το φαινόμενο του "placebo effect") μπορούν κατά περίπτωση να ελαττώσουν το άγχος και την δυσφορία, είναι ανάρμοστη και απαράδεκτη όμως η εξαπάτηση του κοινού μέσω της «μαγικής σκέψης» και είναι απαράδεκτο επίσης να επιτρέπει η επιστημονική κοινότητα να απλώνεται ανεξέλεγκτη τέτοιου είδους παραπληροφόρηση. 17.3.2020 Οι κολοσσοί του διαδικτύου βάζουν τέλος στην παραπληροφόρηση για τον κορωνοϊό Θα πρέπει όλο και περισσότεροι ερευνητές να συμμετέχουν πιο ενεργά στην μάχη ενάντια στην παραπληροφόρηση και σε όσους διακινούν αναπόδεικτες θεωρίες χρησιμοποιώντας επιστημονικούς όρους για να νομιμοποιήσουν τα προϊόντα τους. Σύμφωνα με κάποιους επιφανείς θιασώτες τους, τόσο η ομοιοπαθητική όσο και οι ενεργειακές θεραπείες βασίζονται στην κβαντική φυσική και η κολονική υδροθεραπεία στις μελέτες για τα πολύπλοκο αλληλένδετο σύστημα μικροοργανισμών που αποτελούν το μικροβίωμά του σώματός μας.

Σε ένα κόσμο όπου τα κινήματα των αντιεμβολιαστών και των αρνητών της κλιματικής αλλαγής διασπείρουν τις αβάσιμες θεωρίες τους, πρέπει να υπάρξει έντονος αντίλογος, ειδικά αν αναλογιστούμε το μέγεθος ενίσχυσης των μηνυμάτων της ψευδοεπιστήμης μέσω των αλγορίθμων των social media.

Όπως δήλωσε πρόσφατα η Claire Wardle του Πανεπιστήμιου του Harvard, ειδικός στον τομέα της παραπληροφόρησης, η πιο αποτελεσματική μέθοδος ενάντια στην διασπορά ψευδοπεπιστημονικών θεωριών είναι «να πλημμυρίσουμε το τοπίο με ακριβή πληροφόρηση που μπορεί να γίνει εύκολα αντιληπτή από το ευρύ κοινό και να κοινοποιηθεί στη συνέχεια μέσω των κοινωνικών δικτύων».

Ας ελπίσουμε ότι ένα από αυτά που θα μας κληροδοτήσει αυτή η κρίση είναι η συνειδητοποίηση ότι η ανοχή απέναντι στην ψευδοεπιστήμη μπορεί να προκαλέσει σοβαρή και ανυπολόγιστη βλάβη στο κοινωνικό σύνολο. Στη μάχη κατά της παραπληροφόρησης, η πραγματική επιστήμη σε συνδυασμό με την εμπιστοσύνη του κοινού, αποτελούν ίσως τα πιο σημαντικά εργαλεία.