Κυπριακό 1954-1974

Η άγνωστη πτυχή του πραγματισμού και τα λάθη που οδήγησαν στην τραγωδία

Δημήτρης Βοχαΐτης - LJI Reporter
Ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Γιώργος Καλπαδάκης, έδωσε μία διάλεξη στο πανεπιστήμιο του Τορόντο με θέμα το «Κυπριακό 1954-1974: Στοχαστικές προσαρμογές και ο αιώνιος δηληγιαννισμός» παρουσιάζοντας στο όλο ζήτημα νέα στοιχεία που πραγματεύτηκε και παρουσίασε στο βιβλίο του με τον ίδιο τίτλο. Το πόνημα του αποτελεί μια σπουδαία και πολύτιμη συμβολή στη μελέτη του Κυπριακού ζητήματος, εξετάζοντας λεπτομερώς την πορεία του από την έναρξη των συζητήσεων στα Ηνωμένα Έθνη μέχρι την τουρκική εισβολή του 1974.
Ο Εντεταλμένος Ερευνητής στο γνωστικό αντικείμενο της Εξωτερικής Πολιτικής της Ακαδημίας Αθηνών, ιχνηλατεί το πνεύμα του πραγματισμού που διέπει την ελληνική εξωτερική πολιτική στο Κυπριακό ζήτημα, φέρνοντας στο προσκήνιο έναν σχετικά άγνωστο τρόπο σκέψης που χαρακτηρίζεται από την προσαρμογή στις δυσμενείς συνθήκες εκείνης της εποχής.
Η περίοδος 1954-1974 ήταν μία εξαιρετικά ταραχώδης περίοδος για το Κυπριακό ζήτημα. Από την προσπάθεια των κυπρίων να επιτύχουν την ένωση με την Ελλάδα μέχρι την ανεξαρτησία του 1960 και τις συνεχείς τουρκικές διεκδικήσεις, το Κυπριακό κατέστη πεδίο διεθνών αντιπαραθέσεων. Η δεκαετία του 1950 σημαδεύτηκε από την έντονη ελληνοτουρκική σύγκρουση, με τα Σεπτεμβριανά του 1955 να αποτελούν σημείο καμπής. Ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων επανεξέτασε τις πολιτικές που ακολούθησε η Αθήνα κατά την περίοδο εκείνη και εστίασε στις φωνές που προειδοποιούσαν για τον τουρκικό αναθεωρητισμό και τις επιπτώσεις που θα είχε όχι μόνο για την Κύπρο αλλά και για τον ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου.
Το έργο του στηρίζεται σε αρχειακό υλικό που δεν είχε διερευνηθεί προτάσσοντας τη λογική της «στοχαστικής προσαρμογής», μίας μετριοπαθούς προσέγγισης από τον απόλυτο και πολλές φορές καταστροφικό ριζοσπαστισμό του αιτήματος της άμεσης Ένωσης. Ο Γιώργος Καλπαδάκης, ανέδειξε στη διάλεξή του τον τρόπο με τον οποίο αυτή η πραγματιστική προσέγγιση αγνοήθηκε, με αποτέλεσμα να ισχυροποιηθεί η τουρκική αναθεωρητική πολιτική και να οδηγήσει στα τελικά και γνωστά αποτελέσματα για τη διχοτόμηση του νησιού.
Ενδιαφέρον προκάλεσε η κριτική του στο ρεύμα της «διπλής γραμμής» που ακολούθησε η Αθήνα, η οποία ταλαντευόταν μεταξύ της υποστήριξης του ενωσιακού αγώνα και της διαφύλαξης της διεθνούς πολιτικής ισορροπίας. Ο συγγραφέας επικεντρώνεται στις εσωτερικές διαμάχες των Ελλήνων πολιτικών και διπλωματών που επηρέασαν την πορεία του Κυπριακού, φέρνοντας στο προσκήνιο ονόματα όπως του Α. Σ. Βλάχου, του Γιώργου Σεφέρη και του Αλέξη Κύρου.
Το κύριο θέμα στο οποίο επικεντρώνεται το έργο και κατά συνέπεια η διάλεξή του, είναι η έννοια του «αιώνιου δηληγιαννισμού», όρος που γεννήθηκε χάρη στον Γιώργο Θεοτοκά που στηλίτευσε τον καταστροφικό πατριωτισμό και την αδιαλλαξία που επικράτησαν σε σημαντικές στιγμές της ελληνικής εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής. Ο ομιλητής υποστήριξε ότι η έλλειψη πραγματισμού/ρεαλισμού οδήγησε σε τραγικά αποτελέσματα με την Αθήνα να χάνει τον έλεγχο των εξελίξεων και την Άγκυρα να επιβάλλει τις δικές της διεκδικήσεις.
Μέσω των νέων ευρημάτων που έφερε στο φως της δημοσιότητας για τις προκλήσεις και τις εσωτερικές αντιφάσεις της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής απέναντι στο Κυπριακό, το έργο του προσφέρει σημαντικά διδάγματα για τη σύγχρονη διπλωματία και εξωτερική πολιτική.
Σε μια εποχή όπου το Κυπριακό παραμένει άλυτο, η προσέγγιση του χρησιμεύει ως εργαλείο για έναν ισορροπημένο και πραγματιστικό χειρισμό του ζητήματος. Η μελέτη του φωτίζει τις ανεξερεύνητες πτυχές μιας κρίσιμης εποχής και υπενθυμίζει την ανάγκη για προσαρμογή και ρεαλισμό στις εθνικές διεκδικήσεις.
Τη συζήτηση που ακολούθησε συντόνισε ο αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας του πανεπιστημίου του York και πρόεδρος του  Hellenic Canadian Academic Association of Ontario και Hellenic Heritage Foundation Chair in Modern Greek History at York University, Toronto), Σάκης Γκέκας.
Την διάλεξη στήριξαν  οι ακαδημαϊκοί θεσμοί της Ένωσης Ελλήνοκαναδών Ακαδημαϊκών Οντάριο (Hellenic Canadian Academics Association of Ontario - HCAAO), το Ίδρυμα Ελληνικής Κληρονομιάς και η Έδρα Ελληνικής Ιστορίας (Hellenic Heritage Foundation Chair in Modern Greek History και το Hellenic Studies Program, University of Toronto).

‍